Belangrijke ontdekking aan menselijke fossielen in Naturalis

Een internationaal team van onderzoekers, geleid door Macquarie University Australië, onderzocht twee tanden van de moderne mens (Homo sapiens) uit de Dubois Collectie van Naturalis. De tanden zijn gevonden door Eugène Dubois in 1877 in een grot op Sumatra. De onderzoekers maakten gebruik van moderne dateringsmethodes om de tanden te dateren. Uit het onderzoek blijkt dat de mens 20.000 jaar eerder in Zuidoost-Azië aan is gekomen dan werd gedacht. De resultaten zijn gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Nature.

De moderne mens (Homo sapiens) ontstond in Oost-Afrika, tussen de 200.000 en 300.000 jaar geleden. Deze moderne mens verspreidde zich vanuit Afrika over de gehele wereld. Een belangrijke vraag is wanneer de mens andere delen van de wereld bereikte. Tot nu toe gingen onderzoekers er vanuit dat de mens ongeveer 50.000 jaar geleden in Azië aankwam. Het nieuwe onderzoek laat zien dat de mens al veel eerder, 70.000 tot 80.000 jaar geleden, in Azië, leefde. Dit is gebleken na nieuw onderzoek waarbij gebruik is gemaakt van een combinatie van nieuwe analyses. Hiermee zijn de leeftijd en de herkomst van de tanden bepaald. Ook laat het onderzoek zien dat de tanden inderdaad van de moderne mens afkomstig zijn en niet van bijvoorbeeld een mensaap. Dit blijkt uit de dikte van het emaille en de morfologie van de tanden.

De tanden zijn gevonden in een grot op Sumatra, Lida Ajer genaamd. In 1883 groef Eugène Dubois, de bekende Nederlandse paleoantropoloog en ontdekker van de Homo erectus, naar menselijke fossielen in deze grot. Honderd jaar later (1983) ging John de Vos, gastonderzoeker bij Naturalis en co-auteur van deze Nature publicatie, op zoek naar deze plek. Dit deed hij aan de hand van een schets en plattegrond uit het notitieboek van Dubois. Ondanks dat De Vos toen al dacht dat de vondsten in de grot er op wezen dat de moderne mens hier al veel eerder leefde dan gedacht, werd zijn hypothese toen nog niet algemeen geaccepteerd. Nu de technieken voorhanden zijn om de tanden beter te dateren en identificeren, wordt duidelijk dat hij het bij het rechte einde had.

Om dit onderzoek uit te kunnen voeren is een team in 2003 terug gegaan naar de grot op zoek naar bewijs. Ze verzamelden sediment uit de laag waar de fossielen gevonden zijn en ook van de lagen boven en onder het sediment, ter vergelijking. Door de de sedimenten te dateren kon worden aangetoond dat de fossielen inderdaad veel ouder waren dan tot dan toe aangenomen.

Deze resultaten geven nieuwe inzichten in de timing van de verspreiding van de mens vanuit Afrika en hun eerste gebruik van regenwoud als bewoonbaar gebied. Het regenwoud was toen vergelijkbaar met dat van nu, een dichtbegroeid ecosysteem. Overleven in zo een gebied is lastig, hiervoor is het nodig om complexe planningen te maken en het bedenken van technologische innovaties. Onderzoekers dachten dat de mens hier tot enkele duizenden jaren geleden hier pas toe in staat was. Maar uit dit onderzoek blijkt dat de moderne mens hier al eerder toe in staat was.