Deel dit bericht!  

Onnatuurlijke zaad- en eicellen

Jesse Klaver, aan de overkant in de steeg, zal jonger publiek hebben getrokken. Zo’n veertig mensen, voornamelijk oudere mannen, kozen ervoor in de Marktsteeg Scheltema binnen te gaan. Daar vond het maandelijks Science Cafe plaats; over in-vitrogametogenese (ivg).

Stamcel
Tongbreker in-vitrogametogenese is het máken van zaad- en eicellen. Dat is niet eens het spannendste. Want mannen máken zaadcellen en vrouwen hébben een voorraad eicellen. Het spannende is dat het mogelijk is zaad- en eicellen te maken uit bijvoorbeeld huidcellen. Door huidcellen ’terug’ te manipuleren tot stamcellen – de celvorm die in staat is zich te vormen tot andere celsoorten – kun je uit díe stamcel of een zaad- of een eicel produceren.

Muizen
Tot nu lukte het bij muizen. Er bestaan vijf muizen vertelde één van de twee inleiders, professor Sjoerd Repping, hoofd van het Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde van het AMC, die op die manier zijn ontstaan. De andere inleider, bioethicus Annelien Bredenoord (Universiteit Utrecht), ging in op mogelijke toekomstbeelden. Het zou mogelijk kúnnen worden kinderen van jezelf te krijgen. Ei- én zaadcel worden dan uit bijvoorbeeld je eigen huidcellen gemaakt.

Voortplantingsdrang
In Reppings betoog worden de ogen niet gesloten voor dergelijke gevolgen. Hij legde niet alleen de techniek van in-vitrogametogenese uit, maar stond ook stil bij de vraag wat patiënten beweegt. Dan blijkt onze drang om ons genetisch materiaal over te dragen – voortplanten – sterk is, maar dat ivg als uiterste wordt gezien, ‘pas’ aan het eind komt van een serie andere ingrepen. Technieken als deze zouden ook een oplossing bieden voor bijvoorbeeld jongens die, nog voor de puberteit en dus de rijping van zaadcellen, onvruchtbaar worden door bijvoorbeeld de behandeling van kanker. Of jonge vrouwen die, geheel tegen ‘het gemiddelde’ in, op hun twintigste al in de overgang gaan, en dus geen eicellen meer hebben.

Vitaliteit
Maar we hebben het tot nu toe over muizen, en over mógelijke gevolgen. Vragen uit de zaal gingen daar ook op in: wat is er eigenlijk bekend van de nakomelingen va de muizen? Ofwel: wat weten we van de gezondheid, de vitaliteit, de kwaliteit en de overdraagbaarheid van genetisch materiaal? Nog eigenlijk niets, zo bleek. Repping voorziet dan ook nog wel het nodige onderzoek voordat IVG toepasbaar is bij mensen.

Villa met zwembad
Intrigerende vraag is ook die naar de spanning tussen maatschappelijk en privaat belang: betalen we uit publieke middelen de ontwikkeling van technieken die een individuele wens vervullen? Zoals de vraagsteller dat formuleerde “een villa met zwembad willen we ook allemaal (en toch krijgen we dat niet, gefinancierd met belastinggeld. Red.)”. Repping wijst in dat verband er op dat “evolutionair gezien de zorg vreemde besluiten neemt door veel geld te steken in de zorg voor mensen die nog relatief kort leven”, waar Bredenoord weer van stelt dat “geneeskunde gericht is op verbetering van de kwaliteit van leven”.

Bio-ethisch comité
Beide wetenschappers pleiten voor een bio-ethisch comité dat (toepassing van) deze ontwikkeling toetst. Want de consequenties reiken ver. Bredenoord voorziet gevolgen voor wet- en regelgeving als gevolg van geheel nieuwe vormen van ‘gezin’, verwacht ook hele nieuwe kennis daarover ion de vorm van nieuwe sociologische inzichten. Zij hamert daarbij wel op een discussie die zich bewust is van mogelijke eigen vooronderstellingen “designer babies is een totaal verkeerde voorstelling”. Of bio-banken en embryo-farming (waarbij grote aantallen embryo’s worden gemaakt om de ‘beste’ daaruit te ‘oogsten’, red).

Toeval
Dat de ‘alles controlerende mens’ niet zo dichtbij is als mogelijk gedacht wordt gesteund door een uitspraak van Bredenoord dat “ook ethici niet honderd procent consistent zijn” en misschien vooral door Rappings antwoord op de vraag wat het verschil is met klonen: “bij klonen is het genetisch materiaal van beide identiek, terwijl dat hier door elkaar wordt gehusseld”: een imitatie van het ‘natuurlijk’ toeval van de geslachtsdaad.