Artistieke nalatenschap Jan Wolkers naar Leiden

Museum De Lakenhal en de Universiteit Leiden (Universitaire Bibliotheken Leiden) willen de nalatenschap van Jan Wolkers kopen van zijn weduwe Karina Wolkers die het grootste deel van de artistieke collectie in bezit heeft. De oude wens van de schrijver en kunstenaar en zijn echtgenote Karina om de collectie in Leiden onder te brengen zou hiermee in vervulling gaan.

Door de aankoop blijft het werk van een van Nederlands belangrijkste en meest veelzijdige kunstenaars van na de Tweede Wereldoorlog behouden en beschikbaar voor expositie, onderwijs en onderzoek. Beide instellingen in Leiden nemen een jaar de tijd om de financiering rond te krijgen.

Dubbeltalent
Jan Wolkers (Oegstgeest, 26 oktober 1925 – Texel, 19 oktober 2007) behoort tot een van de grootste naoorlogse Nederlandse schrijvers, met als bekendste titels Terug naar Oegstgeest (1965) en Turks fruit (1969). In 1973 werd Turks fruit, Wolkers’ grootste literaire succes, verfilmd door regisseur Paul Verhoeven, die in Leiden wis- en natuurkunde studeerde. Ondanks zijn grote bekendheid als schrijver heeft Wolkers altijd aangegeven zichzelf in de eerste plaats een beeldhouwer en schilder te voelen. De laatste grote overzichtstentoonstelling van zijn werk was in 2008 in Museum De Lakenhal, samengesteld door Rudi Fuchs.

18 beeldende werken
Wolkers is in de collectie van Museum De Lakenhal op dit moment slechts spaarzaam vertegenwoordigd met drie werken. Dat verandert door het verwerven van een representatieve selectie van achttien beeldende werken. Het betreft onder meer Wolkers’ vroegste figuratieve werk, de geometrisch-materiële reliëfs van begin jaren zestig, de meer conceptuele, experimentele assemblages van de jaren zeventig en het eerste ‘lichtschilderij’ (1988).

Directeur Meta Knol van Museum De Lakenhal vindt dat er geen betere eindbestemming voor deze nalatenschap denkbaar is dan de stad Leiden: “De stad die Wolkers als jongen al inspireerde om nieuwe werelden te verkennen, waar hij als kunstenaar zijn eerste solotentoonstelling had en waaraan hij uiteindelijk voor eeuwig zijn hart zou verpanden. We zijn bijzonder blij dat wij nu de kans krijgen om deze kerncollectie te verwerven.”

Persoonlijk en literair archief
De door de Universitaire Bibliotheken Leiden aan te kopen literaire nalatenschap omvat het persoonlijke archief van Wolkers, dat bestaat uit vele honderden stukken zoals brieven, dagboeken, familiefoto’s, aantekeningen, typoscripten, drukproeven en nog veel meer.

Een belangrijk deel van het materiaal is gerelateerd aan literair werk als Kort Amerikaans, Een roos van vlees, Terug naar Oegstgeest, De walgvogel, De doodshoofdvlinder en de vroege verhalenbundels. Daarnaast zijn er brieven en stukken rond opdrachten van beeldend werk en van de verfilming van Turks fruit en andere romans. Verder zijn er circa 80 tekeningen, waaronder alle vroege zelfportretten, dier- en plantenstudies, landschappen, modeltekeningen, tekeningen in relatie tot beeldhouwwerken, affiches en aquarellen.

“De nalatenschap van Wolkers past uitstekend in onze collecties. Met name sluit zij goed aan bij de Bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde en de beeldcollecties die wij beheren,” aldus Kurt De Belder, directeur van Universitaire Bibliotheken Leiden. “Ik verwacht dat de opleidingen Nederlands en Kunstgeschiedenis grote belangstelling zullen tonen voor de nalatenschap van Wolkers.”

Terug naar Leiden
De synergie tussen de beide collecties maakt het straks mogelijk dat Leiden voor eens en altijd de ‘thuisbasis’ van het dubbeltalent Wolkers zal zijn, voor zowel onderzoekers, studenten én publiek. Wolkers bracht zijn jeugd door in Oegstgeest. Als tiener legde hij, op zijn zwerftochten door de omgeving, de natuur in en rondom Leiden vast in tekeningen, aquarellen en eerste schilderijen.

Zijn gereformeerde opvoeding en zijn ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn bepalend geweest voor zijn ontwikkeling, evenals de culturele rijkdom van Leiden. In zijn jonge jaren kwam Wolkers vanuit Oegstgeest naar de stad die voor hem een vrijhaven was. Karina Wolkers: “Leiden is de stad waar Jan Wolkers als kunstenaar geboren is. Het spreekt vanzelf dat de tekeningen schilderijen, beelden, manuscripten die hij in vijfenzestig jaar gemaakt heeft weer terugkeren naar Leiden. Daarmee is de cirkel van zijn kunstenaarsleven voltooid.”

Biografie en promotie tien jaar later
Op 19 oktober, precies tien jaar na het overlijden van Jan Wolkers, hoopt schrijver en Neerlandicus Onno Blom aan de Universiteit Leiden te promoveren op de biografie van Wolkers, getiteld Het litteken van de dood. Zijn biografie is voor een belangrijk deel gebaseerd op de archieven van Wolkers.

Jan Wolkers, Het Grote Gele Doek (2006), Collectie Museum De Lakenhal.

Ter gelegenheid van deze biografie is een tentoonstelling ingericht in Kasteel Oud-Poelgeest te Oegstgeest. In overleg met de erven Wolkers is juist deze week gekozen om de intentie tot aankoop van de nalatenschap bekend te maken. Met toegezegde bijdragen van Museum De Lakenhal en de Universitaire Bibliotheken Leiden is daarvoor een stevig fundament gelegd. Ook de gemeente Leiden overweegt een bijdrage te doen.

Cultuur Leiden