Deel dit bericht!  

De zorg voor mensen met een psychische aandoening heeft baat bij de juiste beelden

Gespreksleider Jan Laurier verbond geen conclusie aan de avond. Dat wil niet zeggen dat er niet voldoende aanleiding voor was. Zo’n zeventig mensen bevolkten de bovenzaal van het Inloophuis Psychiatrie waar stichting Lumen een gesprek organiseerde over psychiatrische zorg in het licht van de verkiezingen. Dat blijkt een onderwerp dat meer dan voldoende stof oplevert voor een gesprek. Misschien is één van de conclusies die had kunnen worden getrokken dat de wereld van de psychiatrie in feite een onbekende wereld is voor velen. Een wereld ook waar volop op is bezuinigd, zonder dat de gevolgen duidelijk waren.

Complex
Stichting Lumen moet haast wel een lichtende toekomst tegemoet zien. Belangenbehartiging en informatieverstrekking door en voor mensen met een psychiatrische aandoening blijkt meer dan nodig. Minder leuk is dat dat vanaf volgend jaar met afzonderlijke gemeenten – veertien in dit geval – moet worden geregeld. De gedachte van maatwerk heerst. Tegelijk is het een wereld, zo bleek, die onderhevig is aan veel veranderingen. Veranderingen die niet altijd op juiste aannames zijn gebaseerd, aannames die helemaal verkeerd uitpakten, en die ontwikkelingen tot gevolg hebben die één van de aanwezige kandidaat-raadsleden deed verzuchten dat het “allemaal erg complex is”.

Gesprek
Laurier liet niet na de kandidaat-raadsleden te wijzen op hun rol, en op het “zorgwekkende aspect van een toezichthouder (de gemeenteraad, JvdS) die het niet overziet”. Zo’n opmerking was alleen maar mogelijk doordat de avond ook werkelijk een gesprek was en niet een zoveelste forum met folder-oneliners in de plaatselijke bibliotheek. Het is dan ook jammer dat uit Leiden de VVD schitterde door afwezigheid, terwijl kandidaten uit Kaag en Braasem, Voorschoten en Noordwijkerhout die moeite wel hadden genomen. Een echt goed gesprek was het gevolg, want geen van de kandidaten voelde de aandrang vliegen af te vangen. Eerder was het een uitwisseling van ervaringen, van cliënten maar ook van raadsleden.

Desinteresse
Het is eigenlijk onthutsend om dinsdagavond van veel kanten te horen hoe beleid niet in het belang van betrokkenen werkt. Goede terzakekundige dagbesteding die, naar de gemeente overgeheveld, wordt gereduceerd tot onbegeleide tijdbesteding in buurthuizen. In feite aan je lot overgelaten want “je moet in je kracht gaan staan”. Of, zoals één van de cliënten mooi verwoordde hoe deskundigheid verdwijnt “alsof bij een tankstation iemand die verstand heeft van benzine zich ineens bezig gaat houden met auto’s wassen”.

Waardering
Dagbesteding is, zo bleek weer, véél meer dan tijdbesteding. Je vindt er eigenwaarde en zelfrespect in, je vindt er rust onder mensen die je begrijpen, het geeft regelmaat, houvast, het biedt perspectief. Dagbesteding om ‘de dag door te komen’ is dus iets wezenlijk anders, vonden de aanwezige cliënten, zeker bij beschermd wonen. Dat was niet alles. ‘Dagbesteding is een maatwerkvoorziening’; per gemeente. Als je verhuist, raak je die kwijt en moet in de nieuwe gemeente een nieuwe worden aangevraagd. “Waarom zijn er eigenlijk geen afspraken tussen de gemeenten?”, vroeg Laurier zich af. Misschien triest om vast te stellen, maar de gemeenten blijken vooral bezig te zijn (geweest) met “het water niet hoger dan tot aan de lippen te laten stijgen”.

Bejegening
Dat het hoog tijd is met realistische beelden te gaan werken, beklemtoonden de verhalen over (bureaucratische) bejegening: “bij de gemeente kreeg ik ieder jaar een andere klantmanager”, “mensen van de financiële administratie zijn doorgestroomd naar klantmanager”, “een trouwambtenaar kun je kiezen, maar je klantmanager niet terwijl je daar een langere band mee hebt”. Met DZB en UWV voorop kregen overheidsinstanties de volle laag als het gaat om deskundigheid en begrip. Het is een ongelijke situatie, want “mensen die niet zo goed uit hun woorden kunnen komen, geven de sociaal wenselijke antwoorden en worden steeds meer onder druk gezet. Zeg je bij DZB dat je 4 uur kunt werken, dan proberen zij daarvan meteen parttime te maken”. Of “de angst voor de brief (voor een jaargesprek, JvdS)”, waar sommigen al maanden tevoren met angst naar uitkijken. Want hoe zal de ambtenaar reageren?

Stigma
Er is teveel wegbezuinigd en er wordt teveel uitgegaan van mogelijkheden die vrienden en een sociaal netwerk zouden hebben “maar ik kan niet blijven steunen op die mensen. Dan raak ik ze kwijt”. Of, zoals Laurier zei “hoe meer mensen aanspraak (moeten) maken op hun sociaal netwerk, hoe kleiner het wordt”. Mensen met een psychische aandoening bevinden zich in een lastig parket. De aandoening is niet zichtbaar, er zijn minder (steun)mogelijkheden dan voor mensen met een fysieke beperking, en er bestaat een stigmatiserend oordeel over. “Ik kan veel, wil ook. Schrijf me niet af”. Opvallend was dat, onafhankelijk van elkaar, twee kandidaat-raadsleden annex ondernemer dezelfde ervaring hebben: nooit benaderd door een werk(gevers)consulent, allebei positief over gerichte arbeidsplaatsen, maar ook allebei vragend om specifieke ondersteuning “want wij weten iets van knopen doorhakken, maar zijn niet deskundig op dit terrein”. Wie deze avond één en één optelde, kan ook concluderen dat UWV, de overheid, ook niet over die deskundigheid beschikt en dat daarin de fout schuilt.

Doen
De cliënten zelf zien grote mogelijkheden voor ervaringsdeskundigen “nog gratis ook en besparen kosten van case managers”. Tegelijk beamen ze dat deskundigheid, gekoppeld aan professioneel handelen, noodzakelijk is. Dat tekent de situatie. Beide kunnen en zullen naast elkaar opereren. Net zoals een deel van de cliënten ‘in de samenleving’ kan opgaan en een deel noodzakelijk beschermd zal moeten blijven wonen. Zwart-wit bestaat niet. Wel zal, in de woorden van Stephanie Bakker, “(Leiden) meer gebruik moeten maken van de vrijheden die de bijstand nu biedt”. Maar wordt daaraan toegevoegd “dat is (te?) duur”.