Deel dit bericht!  

De fantastische wereld van Jeroen Windmeijer

Van beroep is hij “niet-gelovige docent Godsdienst”. Dat Jeroen Windmeijer “religieuze thrillers” is gaan schrijven, is daarna geen grote verrassing meer (alhoewel hij geen religieuze thrillers zal blíjven schrijven, zo verklapt hij later op de avond). Het is echter de vraag of Windmeijer religieuze thrillers schrijft. Goed, in zijn eerste twee boeken – De bekentenissen van Petrus en Het Paulus labyrint – spelen religieuze thema’s een belangrijke rol, maar het is vooral de kracht van verhálen, van mythes die Windmeijer lijkt te boeien. Zijn derde boek gaat bijvoorbeeld over de pilgrim fathers – “tegenwoordig heten die politiek-correct ‘Pilgrims'” – Het Pilgrim Fathers complot. Dat Windmijer docent/verteller/schrijver is, bewees hij vrijdagavond bij Boekhandel Kooyker waar hij te gast was op één van hun literaire avonden.

Organisch
Zo’n honderd mensen waren komen opdagen om Windmeijer te horen spreken over het ontstaan van zijn boeken. “Het eind van het boek is bekend. De rest ontstaat tijdens het schrijven”. Of hij nu schrijft zoals hij praat, of praat zoals hij schrijft, doet er niet zoveel toe, maar de overeenkomsten zijn er wel degelijk. Na een periode van zo’n maand of zes informatie opzuigen “boeken lezen, You Tubefilmpjes kijken, luisteren en aantekeningen maken heb ik voor bijvoorbeeld ‘Paulus’ zo’n honderdvijftig pagina’s aantekeningen’. Al schrijvende krijgt een groot deel van die informatie een plek in het verhaal – “organisch; gaandeweg het verhaal blijven er minder opties over en zo schrijft het verhaal zichzelf”. Af en toe drijft Windmeijer weg op de wind van z’n verhaal – “wat was ik aan het vertellen?” – dus dat zijn redacteur stevige ingrepen deed in de manuscripten is goed voorstelbaar.

Kracht
Windmeijer is een aangenaam spreker (en dus vast een goede docent). Hij strooit over zijn gehoor een heleboel informatie uit waarmee de toehoorder zelf zijn boeken of zijn persoon kan aanvullen. Zijn worsteling met een dogmatische kerk maakt bijvoorbeeld duidelijk hoe hij kijkt naar de kracht en invloed van mythen. Het maakt echter ook duidelijk dat zijn boeken in feite die kracht van mythen tot kern hebben: de verhalen die als ‘(onbetwistbare) waarheid’ zijn ingesleten. Zijn spel daarmee maakt de vergelijking met bijvoorbeeld Dan Brown – “waarvan ik een groot fan ban” – voor de hand liggend.

Leiden
De eerste drie boeken van Windmeijer hebben een nadrukkelijke band met Leiden – “een stad met een dorpse sfeer, waar je altijd wel een bekende tegenkomt”. Het is de stad waar hij culturele antropologie ging studeren en waar hij zich meteen thuisvoelde. In zijn geboortedorp Pijnacker werd hij tot dan geconfronteerd met schimpscheuten en uitschelden. Dat de filmrecht van ‘Petrus’ zijn verkocht “en er al een scenarist is betaald en aan het schrijven”, merkt de schrijver fijntjes en trots op, dat dan de eerste speelfilm wordt gemaakt die echt uitsluitend in Leiden speelt. De schrijver gaat, zei hij tussen neus en lippen door, ook wandelingen door Leiden doen langs huizen die in z’n boeken voorkomen. Leiden blijft niet noodzakelijkerwijs in het centrum van zijn literaire belangstelling staan: zijn nieuwste, nog te verschijnen, boek speelt zich af in Guetemala/Mexico en gaat over …. aliens.

Realiteit
De verhaalstijl van Windmeijer is soms wat breedsprakig en kent momenten van grote detaillering. Het effect daarvan is dat de lezer als een gevangen vis wat meer lijn krijgt en even niet goed meer weet dat hij is gevangen. Er ontstaat een sfeer waarin de lezer een andere werkelijkheid wordt binnengezogen, die vlak tegen de realiteit aanligt. In díe wereld mengt Windmeijer feit en fictie tot iets ‘fantastisch’. Een onbekend stelsel van gangen onder Leiden, een verloren gewaand document; maar met voldoende raakpunten met de realiteit om de lezer te laten twijfelen. Het boekje van Piet van Vliet over de pilgrim fathers bestaat echt (maar is uitverkocht), maar dat het verzonnen exemplaar zo’n eigen leven zou gaan leiden, verraste.

Leraar
Het is lastig te verklaren waarom Windmeijer (en het hele genre) succesvol is. Mogelijk is het de zucht naar zingeving. Maar ook aannemelijk is Windmeijers eigen idee “ik ben leraar en dat blijf ik ook. Ook in mijn boeken”. Tussen de spreekwoordelijke regels door wil hij de lezer iets meegeven. Of dat lukt, hangt helemaal af van de lezer en diens oog voor of of het verhaal of de diepere lagen. Die lezer is in steeds meer landen te vinden. Vertalingen in het Tsjechisch, in het Duits, Engels, mogelijk Turks zijn of komen binnenkort beschikbaar; en het Leidse ProKwadraat wil graag een engelstalige stripversie maken van The Pilgrim Fathers. Het bijzondere aan deze leraar is echter dat we hem niet blindelings mogen vertrouwen, want hij wil ons iets leren maar ook iets op de mouw spelden om te bewijzen dat tradities en verhalen een enorme kracht hebben.