Deel dit bericht!  

Kinderen hebben rechten, makkelijk gezegd

Hoeveel spreekwoorden en gezegden hebben we wel niet om het verschijnsel te duiden? ‘Makkelijker gezegd dan gedaan’, ‘papier is geduldig’, ‘zeggen wat je doet en doen wat je zegt’ of ‘volgens de regelen der kunst’ of de bekende ’tot in de puntjes regelen’. Vastleggen in regels en afspraken is één, daarnaar handelen is twee. Een heel grote groep mensen die daarover kan meepraten, is kinderen. In 1995 wordt ook door Nederland onderkend dat kinderen rechten hebben door ondertekening van het Kinderrechtenverdrag, maar tot de dag van vandaag is het niet gelukt dat besef overal goed door te laten dringen. Alsof je iemand op papier rechten geeft, maar als hij daarvan gebruik wil maken niet thuis geeft.

Opvang
Een paar weken geleden kwamen ze in het nieuws: een uit Engeland naar Nederland gevlucht gezin dat vroeg om tijdelijke opvang, maar het niet kreeg. Dan sta je met vier kinderen op straat en vertellen ‘instanties’ je dat je je beter had moeten voorbereiden. Eigen schuld, dus, en geen hulp. Het klinkt plausibel. Totdat het hele verhaal wordt verteld en de accenten verschuiven. Zo hebben we het over Nederlanders, mensen met een Nederlands paspoort en dus rechtmatig hier. We hebben het over een echtpaar dat niet bepaald lichtzinnig besloot te vluchten vanwege geweld. Geweld dat ook vandaag de dag niet is uitgesloten. Vandaar dat ze nooit te zien waren noch hun huidige verblijfplaats bekend wordt gemaakt. Het gaat om mensen die tíjdelijk opgevangen moesten en moeten worden. De man werkt inmiddels alweer en de vrouw werkte in de zorg, dus ook dat ziet er rooskleurig uit. Maar ja, een vriendin wil je best opvangen en als die zich. nog voor je hebt aangebeld, terugtrekt, sta je toch op straat.

Realiteit
Kinderrechtenorganisatie Defence for Children zet zich in; omdat er kinderen bij betrokken zijn en kinderen réchten hebben. Dat is wat ook Nederland onderschrijft en formaliseerde. Maar de gezegden blijken waar. Op papier klinkt het allemaal mooi, maar de praktijk van het Kinderrechtenverdrag is een heel andere. Dan blijkt er nog heel veel onwetendheid en gebrek aan acteren naar de géést van het verdrag. Dat, althans, is de conclusie die ik trek na Daniëlle de Jong, Charlotte Vanderhilt en Mariëlle Bahlmann te hebben gesproken.

Toename
Kinderrechten: het is iets dat ook ik associeerde met verre oorlogsgebieden of landen waar hongersnoden heersen. Níet met Nederland, met z’n kinderen die al rechten genoeg hebben (zullen sommige ouders nu denken). En toch spelen ze ook hier. Als het gaat om zaken als armoede en dakloosheid raakt die kinderen (extra) hard, omdat zij zich niet zelfstandig kunnen verweren. Terwijl er steeds vaker kinderen in de knel komen. Amsterdam signaleert in het eerste kwartaal van dit jaar 208 gevallen tegen 42 over héél 2015. Rotterdam bevindt zich ook in die orde van grootte, waardoor het totaal neerkomt op honderden. Het perspectief dat de ervaring van Defence for Children oproept, is dat van een vrij kille, dorre benadering in zijn effecten.

Zeldredzaam
De gemeente heeft zich, via de landelijke overheid, verplícht opvang te regelen voor kinderen. Sta je echter onverwacht alleen gelaten op een station, dan blijkt dat niet zo uit te werken. In Leiden meldt je je dan bij de maatschappelijke opvang (De Binnenvest). Maar in dit geval weigeren die je. Naast ‘je hebt je slecht voorbereid’ – alsof er nooit afspraken waren met een vriendin en alsof er ook nooit iets misgaat met hotelreserveringen – kun je dan ook te horen krijgen ‘jullie zijn zelfredzaam’. Meer dan wrang, als je als gezin met vier kinderen, in verwarring omdat gemaakte plannen in duigen vallen en je verdere netwerk is uitgeput. Dan ben je níet zelfredzaam; een begrip waar je spreekwoordelijk boeken over vol zal kunnen schrijven. Een op meerdere manieren in te vullen begrip. Ben je zelfredzaam als je blijft leven, of ben je zelfredzaam als nacht na nacht bij vrienden op de bank kunt slapen totdat je geen vrienden meer hebt? Of ben je niet ‘gek’ genoeg, of heb je niet genoeg tegenslag gehad?

Regels
Ik kan me gedurende het interview niet aan de indruk onttrekken dat iedereen – ambtenaar, hulpverlener, organisatie en gemeente – zich verschuilt achter ‘de regels’. (Sommige) gemeenten zíen het probleem van de dakloze kinderen en hun rechten wel, maar achten het de taak van de landelijke overheid het op te lossen. Niet het voorgelegde probleem is bepalend, maar of het probleem via bestaande regels in een mal past. Of dat idioot uitpakt? Wel als je weet dat armoede of dakloosheid alleen geen reden mogen zijn om kinderen en ouders te scheiden, en gemeenten desondanks tóch suggereren – misschien zelfs dreigen – kinderen via jeugdzorg bij pleeggezinnen onder te brengen.

Worsteling
Het werk van Defence for Children is geen luxe. We hebben het niet over twisten over de hoogte van zakgeld, maar over levensbedreigende situaties. En we hebben het over het beïnvloeden van de mindset van professionals. Het is ook niet niks; kinderen rechten toekennen in een land waar kinderen al genoeg hebben. In die situatie stap je dan makkelijk over dat kinderrecht heen. “Tegelijkertijd is het probleem dat er een gebrek is aan een landelijke oplossing voor gezinnen met kinderen die vanuit het buitenland terugkeren naar Nederland. Uit de praktijk blijkt dat er behoefte is aan een landelijke oplossing, waarvoor Defence for Children aandacht heeft gevraagd”.

Successen
Voorlichting en juridisch advies zijn een belangrijke tak van sport. Er worden ook successen geboekt: bij het adviseren van rechters voorafgaand aan hun vonnisvorming – de zogenoemde Kinderrechtenrapportage -, bij het samenbrengen van partijen als gemeente en woningbouwcorporatie om tot een oplossing te komen.

Helpdesk
Wie nu nog meent dat Defence for Children een verder onduidelijk instituut is; er werken drieëndertig medewerkers – een groot deel jurist – en er zijn gemiddeld per jaar 1200 zaken in behandeling. Een groot deel daarvan komt binnen via de Kinderrechtenhelpdesk. Samen met een gesignaleerde toename van het aantal vragen bij die helpdesk geeft dat aan dat de rechten van kinderen geen kinderspel zijn, maar serieus genomen moeten worden. Over de effecten van armoede staat overigens een leesbaar boekje downloadbaar online.