Deel dit bericht!  

Stadsfotograaf Eelkje Colmjon legt mensen en hun drómen vast

Inflatie dreigt inmiddels. We worden overspoeld door titels als Denker des vaderlands, maar ook de Dichter, Componist, Theoloog, zelfs Tweep, Filosoof, Componist, en de Vader des vaderlands (en dat was dan ook de enig echt ‘officiële’ titel in het rijtje). Die ontwikkeling daalt af en inmiddels heeft een stad als Leiden óók de stedelijke titels, met stadsdichter en stadsfotograaf als bekendste. Na jaren van weinig verrassing in de foto’s koos de stichting Stadsfotograaf Leiden in 2019 voor Eelkje Colmjon. En die bracht met haar foto’s meteen een opgewonden tinteling teweeg; eindelijk weer léf.

Vervreemdend
Colmjons foto’s zijn licht vervreemdend. Een jongetje in een veel te grote pilotenjas, een peuter met een huisvarken, een imker op een steenvlakte met een geverfde bloem, een vrouw in badpak in overduidelijk ijskoud water; allemaal van die foto’s waar je twee keer naar kijkt. De tweede keer in een poging te begríjpen wat je ziet. Colmjon maakt het niet zo moeilijk; de foto’s zijn allemaal voorzien van een bijschrift. En dan wordt het nog leuker. Want daaruit blijkt dat Colmjon niet zozeer een portret heeft gemaakt als een droom heeft vastgelegd. “Ik ben vooral geïnteresseerd in gedreven mensen”, zegt ze, “mensen met een droom. (…) Ik luister graag. Voor deze serie zocht en zoek ik bevlogen mensen”.

Bevlogenheid
Het is bevlogenheid bij mensen die ze zoekt. En in een niet zo heel grote stad als Leiden betekent dat wel dat je ook snel in aanraking komt met bekende Leidenaars. Iemand als Merijn Tinga valt haast niet te ontwijken als je het hebt over dromen, over bevlogenheid. De plastic soup surfer is dus ook vastgelegd. Maar ook Jeroen Windmeijer, de imker op de foto, en Auke-Florian Hiemstra, kanoënd, of dichter René Oskam. Het gros is echter niet zo bekend en minstens zo interessant. De peuter en het huisvarken? Het várken is het verhaal. Of de ijzersterke openingsfoto: Oweis Amwadj als piloot, zoals kinderen dromen van de toekomst die voor hen helemaal open lijkt te liggen.

Samenspel
Dat ‘vervreemdende’ in Colmjons foto’s komt niet aanwaaien. Voor Colmjon zijn de foto’s een samenspel tussen haar en de geportretteerde. Ze heeft “ontspanning nodig, de connectie”. Dat klinkt complex, maar is soms niet heel veel anders dan een kop koffie en een goed gesprek. Dat ontspant. Dan kun je het hebben over ideeën, óók voor de foto “die komen niet per sé van mij. Soms wel, soms van de geportretteerde, soms van ons beide”. Als die ontspanning er is, zie je dat terug in de foto.

Spontaan
Dat proces is eigenlijk wel bijzonder. Colmjon “wil alles zelf kunnen bepalen”, vertelt ze over de sessies en vooral haar camera. Maar tegelijk is ook dol op toeval “die kraan op de achtergrond bij Merijn; dat bedénk je toch niet? (…) Of die boom bij Winterdip; die met het bad-eendje”. Een zelfde soort spanning is ook te vinden in de tijdsbesteding. “Ik ben meestal minder dan dertig minuten aan het fotograferen” maar “het kan dagen in m’n hoofd rondspoken: hoe ga ik die foto maken? …. En dan pakt het uiteindelijk tóch anders uit dan gedacht”. Het is het creatieve, het scheppende deel. Dat ligt niet aan de apparatuur noch aan de locatie sec. Het is de fotograaf die ‘ziet’ en dat kan vastleggen. “Daar ben ik in de loop van de jaren wel beter in geworden. Ik kan sneller de juiste opstelling bepalen. Ik zou nu ook niet zo snel meer zeggen dat ik niet zo creatief ben”. Met haar sprekend valt ook na verloop van tijd nog iets op. Dat het werk van een fotograaf als Colmjon vooral ook een kwestie van luisteren is.

Werk
Het ene beeld zal sterker uitpakken dan het andere. Het visualiseren van waarover je sprak, is niet eenvoudig. En dan heb je nog de oordelen van de kijkers. De eerste foto in de serie – die van Oweis als piloot – is een krachtig beeld “maar er kwam ook een reactie dat het pilotenjasje geen pilotenjasje is, maar een van de marine”. Of de kritiek op de plek van imker Windmeijer “een steenwoestijn; hoe kunt u”. “Maar het merendeel van de reacties is positief”. Dat is plezierig, want sommige foto’s vereisen ‘wat opoffering’. “Die foto van Merijn…. het stónk er, de vloer plakte, het was broeierig heet, en ik moest liggend op de grond fotograferen”. Het andere uiterste is dan de foto die in januari werd gemaakt aan de rand van een ijskoude waterplas.

Detail
Zoekend naar wat Colmjons foto’s karakteriseert, valt dat licht vervreemdende op. Maar er is meer. Zo fotografeert zij eigenlijk nooit in een studio, maar op locatie; voor een portretfotograaf bijzonder. Zijzelf vindt iets anders typerender aan haar werk “ik houd van rust in de foto’s. Van sereniteit. Van geen poespas”. Maar eigenwijs als wij zijn, vinden we die vervreemdende trekjes minstens zo belangrijk. Iedere foto heeft er wel. Sommige in het oog springend, andere subtieler. Tonderai Matanda, de jurist, heeft al een toga aan. De hand van schrijfster Semra Altuntas staat vast niet per ongeluk precies ter hoogte van een dichtregel op een Leids muurgedicht op de foto.

Vuur
Met deze reeks is er weer vuur aangestoken in de nog jonge reeks Leidse stadsfotografen. De verbeelding is weer aan de macht, en dat mag ook wel. Rijk word je er niet van “ik geloof niet dat er veel opdrachten uit zijn voortgevloeid. Tot nu”. Stadsfotograaf is eigenlijk een investering in jezelf. De beloning staat in geen verhouding tot de tijd die het kost “maar het voelt niet als werk. Het is leuk. En het geeft veel energie”. En, zo denken we te hebben gehoord, dat enge gevoel als je je realiseert dat je “iedere week een foto met tekst moet hebben” zorgt ook voor “adrenalinestoten als je toch weer een foto hebt waarop je trots bent en tevreden over bent”.

Ontdekking
Het is bijzonder om te horen dat Colmjons vrije werk – niet in opdracht gemaakt, betaald werk – eigenlijk allemaal op locatie in het buitenland is gemaakt. Natuurlijk fotografeert ze hier wel in opdracht, maar vrij werk? Tot nu. “Op een bepaalde manier heb ik Nederland ontdekt. Leiden ontdekt. Er is heel veel in Leiden en omgeving. Dus misschien dat ik verder ga”. Dat zou voor Leiden mooi zijn. Want nu zijn de foto’s op vrijdag te zien voor abonnees op de regionale krant – “soms is de foto groenig op het krantenpapier” – en via social media – “daar zijn de kleuren wel goed”. En in september komt er een overzichtstentoonstelling. Die zij zelf gaat organiseren.