Dokter Kortmann blikt terug: stil in het dorp, paniek op de spoedpost

Je bent huisarts en op een dag meldt zich geen enkele zieke patiënt. Even ben je blij, maar dan besef je: het is het coronavirus, niemand durft meer te komen. En dan begint de uitdaging: duidelijk maken dat de praktijk wél open is, behalve voor mensen met benauwdheid of een hoestje. De Zoeterwoudse huisarts Annelies Kortmann vertelde dinsdag haar verhaal in de vijfde aflevering van De Viruszomer op Sleutelstad.

Stilte op de praktijk. Zo begonnen voor Kortmann de hectische dagen van de coronacrisis. Het was bizar, maar het bleek ook snel te verhelpen. Met een mail naar driekwart van de patiënten en gericht bellen naar alleenstaande ouderen met een zwakke gezondheid kwam de praktijk weer langzaam op gang.

Met haar praktijk in de Dorpsstraat in Zoeterwoude is ze al de vierde generatie dokter Kortmann in het dorp. Even verderop is er dan ook een Dr. Kortmannstraat, genoemd naar haar overgrootvader. Hoe Zoeterwoude in 1917 en 1918 de Spaanse griep doorstond, kan zijn achterkleindochter niet meer vragen. Maar zelf kan ze nu wel meepraten over de impact van een pandemie, die in het dorp tot nu toe maar twee sterfgevallen eiste. De indirecte schade was groter.

Frank Steenkamp sprak tijdens de Viruszomer met de Zoeterwoudse huisarts Annelies Kortmann.

Angst en paniek
De hectiek van de coronacrisis is ook Annelies Kortmann niet bespaard gebleven. Want terwijl het nog stil was op haar eigen praktijk, draaide ze vanaf half maart ook diensten op de inderhaast opgezette coronaspoedpost van de samenwerkende huisartsen uit de regio.

Die coronadiensten op de spoedpost in Leiderdorp waren heftig. Dat begon al met het maanpak dat Kortmann vier uur lang moest dragen: warm en lastig, omdat ze al die tijd niet naar de WC mocht en niet mocht eten en drinken. Maar ook vervreemdend, want in zo’n pak is het een stuk moeilijker om contact te maken met patiënten – die jou meestal ook niet kennen.

De dorpsdokter, die persoonlijk contact met patiënten juist zo belangrijk vindt (en in Zoeterwoude kent men elkaar nog) zal die diensten niet gauw vergeten. En dan denkt ze niet aan mensen met hevige benauwdheid, want die kreeg ze amper gezien.

Vooral de angst en paniek is haar bijgebleven, ook van patiënten die uiteindelijk maar een mild griepje hadden. “Mensen die naar de spoedpost kwamen dachten soms echt dat ze dood gingen, en hun hele familie ook.” De eerste taak van de dokter was om ze gerust te stellen, in dat maanpak.

Dezelfde paniek maakte ze ook mee toen ze in maart een keer telefoondienst bij de spoedpost had. De telefoon stond roodgloeiend. Maar toen ze in juni weer een keer dienst had, was er van paniek weinig meer te merken.

De dokter in maanpak . 

Deur open
Als dorpsdokter vindt Annelies Kortmann het belangrijk om haar patiënten te zien. Ze wil niet te snel doorverwijzen en ze ook niet gauw afschepen met een pilletje. Eerst wil ze goed kijken wat er echt aan de hand is en wat zij en de patiënt zelf kunnen doen. Maar die aanpak werkt minder goed op afstand. Daarom houdt ze ook niet zo van videobellen.

De deur van de praktijk is daarom toch zo veel mogelijk open gebleven. Niet letterlijk, want de ingang is direct tegenover de Jumbo en mensen zomaar binnen laten lopen, dat kan nu natuurlijk niet. Er zit dus een bordje op de deur dat je eerst moet bellen.

Als het om routine gaat, zoals een herhaalrecept, kan dat telefonisch. Mensen met een hoestje worden natuurlijk op afstand te woord gestaan – met het advies om zich te laten testen. Maar alle anderen die door de dokter ‘gezien’ willen worden, kunnen vaak al dezelfde dag terecht. Zo draait de praktijk op de Dorpsstraat alweer enkele maanden soepel.

Ook met de zorg voor twintig oudere patiënten op de verpleegafdeling van zorgcentrum Emmaüs is het de afgelopen tijd goed gegaan. Drie maanden lang was dat een gesloten bolwerk. Het betekende dat Kortmann als huisarts niet zomaar binnen kon lopen. “Ik was toch een beetje het gevaar van buiten”, maar met de nodige voorzorgen kon ze bij haar patiënten terecht. De voorzichtigheid werkte wel: er is daar geen enkel besmettingsgeval geweest.

Missers
Wat Kortmann verbaasd heeft, en ook verdriet heeft gedaan, was het stilvallen van heel veel zorg bij de ziekenhuizen. Dat heeft ook echt tot medische missers geleid.

Ze noemt als voorbeeld een oudere dame die eerder borstkanker had en met nieuwe klachten naar het LUMC werd verwezen. Door lange wachttijden en deels consulten op afstand werd pas maanden later duidelijk dat haar huidklachten ernstige uitzaaiingen waren.

Als huisarts voelde Kortmann zich op zulke momenten knap machteloos. Ze vindt dat belangrijke zorg bij ziekenhuizen ook in coronatijd altijd moet doorgaan. Gelukkig is ze daar al lang niet meer de enige in. Er zijn landelijk plannen om bij een tweede coronagolf de patiëntenstromen (wel en niet coronaverdacht) goed te scheiden. Maar niet alle opgelopen schade is daarmee goed te maken.

Oranje zone
Op andere fronten heeft deze coronatijd voor Kortmann ook verfrissend gewerkt. Tijdens de lockdown was er meer tijd om na te denken – én in de tuin te werken. Cursussen en vergaderingen vielen weg. En voor minder belangrijke zaken kwamen patiënten niet naar de praktijk. Het heeft haar wel weer aan het denken gezet over zinnige zorg. Want ze wil vooral zorg leveren die ertoe doet, en geen plichtpleging met het obligate ‘komt u over drie weken nog eens terug’.

Intussen is Kortmann ook met haar gezin op vakantie geweest – naar Portugal, net buiten de oranje zone rondom de hoofdstad Lissabon. Zenuwachtig is ze daar niet van geworden. Ze vond het als arts juist interessant om de aanpak in Portugal te vergelijken met die in Nederland. En ze is daar behoorlijk kritisch over.

Ze zag dat in heel Portugal op een bepaald moment even veel besmettingen waren als in Rotterdam. En toch werd Rotterdam niet tot risicogebied bestempeld. En ja, ze is met het gezin ook een paar uur in Lissabon geweest – maar niet op terrasjes.

Moest ze zich nu bij terugkeer in Nederland gedragen als een reiziger uit een risico gebied? Nee, met haar gezonde doktersverstand heeft ze daar geen moment over gepiekerd. Sterker nog: ze had al die tijd haar puberkinderen bij zich. Dat was niet alleen gezellig, maar ook een stuk veiliger dan dat ze hadden rondgespookt in Leiden en omgeving. De kans om met corona besmet te raken, was dan veel groter geweest.

Deze uitzending is online terug te luisteren  en te kijken. De zesde en laatste aflevering van De Viruszomer is op dinsdag 25 augustus om 17.00 uur. Onze gast is dan Evi van der Meer, directeur van de Leidse basisschool De Singel.

De research voor het programma De Viruszomer is mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds 

 

Leiden Leiderdorp Oegstgeest Regio Voorschoten Zoeterwoude de viruszomer