Even narekenen: Bevolkingskrimp in Leiden!

De Leidse bevolking is vorig jaar flink gekrompen. Met oudjaar telde de stad duizend inwoners minder dan begin januari: de eerste daling in twaalf jaar. Hoe kwam dat precies, en gaat de stad wel weer groeien?

De bloeiende Leidse kenniseconomie werkte al sinds 2007 als aanjager van de bevolkingsgroei. De grote onderwijsinstellingen, het LUMC en het Bio Science Park zorgden voor banen. En ook het aantal studenten bleef groeien. Dus trok de stad steeds meer bewoners. En wie er al woonde, hoefde niet zo nodig weg.

Lees alle artikelen terug in het ‘Even narekenen’ dossier van Sleutelstad

Duizend inwoners minder
Maar in 2020, tijdens de coronacrisis, viel die groei opeens stil. Het aantal inwoners daalde zelfs, van 125.099 naar 124.077. Een bevolkingskrimp van maar liefst 1022 personen. Dat was iets heel anders dan waar de stad met al zijn nieuwbouwplannen op rekende.

Leiden was ook de enige stad in de regio die flink kleiner werd. Bijna alle omliggende gemeentes bleven licht groeien. In Zoeterwoude versnelde die groei zelfs nog, maar met tweehonderd nieuwe inwoners ving dit dorp niet de krimp van Leiden op.

Was het corona?
Kwam het door de coronacrisis, en komt de groei na de pandemie weer terug? Voor een stad met de ambities van Leiden een belangrijke vraag.

Eerst een geruststelling: er was geen massale coronasterfte. Het RIVM telde vorig jaar 43 coronadoden en de CBS-schattingen van ‘oversterfte’ bevestigen dat er geen honderden slachtoffers vielen.

Met lockdowns, mondkapjes, quarantaine en andere maatregelen bleven de besmettingen beperkt: er werden vijfduizend Leidenaren positief getest. Verpleeg- en ziekenhuizen hadden er hun handen vol aan, maar uiteindelijk stierf minder dan één procent. Dat was dus niet waardoor de bevolking kromp.

Nee, de immigratie
Detailcijfers van het CBS onthullen de belangrijkste oorzaak van de Leidse krimp: de buitenlanders bleven weg. Telde de stad in 2019 nog ruim 3.700 immigranten, afgelopen jaar waren het er 1.135 minder. Met alle reisbeperkingen door corona is dat ook wel te begrijpen.

Wie waren dan die wegblijvers: de buitenlandse studenten, de expats van het Bio Science Park of andere migranten? Om dat uit te zoeken, doken we dieper in de cijfers: van het CBS, van de universiteit en van de gemeente Leiden.

Studenten online
Verrassend detail: de buitenlandse aanmeldingen bij de universiteit bleven in 2020 gewoon stijgen, van 2.031 naar 2.321 nieuwe studenten. Vooral de stroom masterstudenten uit andere EU-landen groeide sterk, van 650 naar 950.

En tóch reisden minder buitenlandse studenten naar Leiden. Dat was mogelijk door de invoering van online studeren. Honderden jongeren in Duitsland, België, Italië maar ook in China en India besloten hun Leidse studie achter de laptop te starten.

Zo kon het dat zich van juli tot september geen 1.600, maar krap 1.000 buitenlandse studenten als inwoner van Leiden meldden. Sommigen vestigden zich in Den Haag, maar zo’n vijfhonderd studenten bleven thuis. Helaas: geen studentenleven, maar dat ging toch al op een laag pitje.

Promovendi en expats
Lastiger was het voor buitenlandse talenten die naar Leiden komen voor promotie-onderzoek en voor de vele kenniswerkers die de universiteit, het LUMC of de bioscience-bedrijven komen versterken. Zij en hun gezinnen vormen samen een groep van ruim 5.000 inwoners. En ook van die expats bleven er honderden weg. En voor hen geen kant-en-klare online oplossing.

Precieze cijfers over expats zijn er alleen tot en met 2019. Volgens de Leidse Monitor Internationalisering vormen ze ongeveer de helft van de werknemers met een buitenlandse nationaliteit. En als we deze monitor combineren met een analyse van nieuwe CBS-cijfers over veranderingen per leeftijdsgroep, krijg je toch een indruk.

In de leeftijdsgroep van 27 tot 30 jaar viel er vorig jaar opeens een extra gat van zo’n 400 inwoners. En bij de groep tot 45 jaar was er een extra daling met 350 inwoners. Alles wijst erop dat dit vooral kwam door buitenlanders die wegbleven, én door een wat groter aantal vertrekkers – vaak zogenaamde remigranten.

Wegverhuizen
Met 500 studenten en 700 andere immigranten die wegbleven, kreeg Leiden als internationale kennisstad een knauw. Plotseling was het ‘migratiesaldo’ negatief met 86 personen, terwijl er in 2018 en 2019 nog gemiddeld duizend migranten meer binnenkwamen dan vertrokken.

Maar is zo de krimp met duizend personen verklaard? Niet helemaal, want het gat had natuurlijk ook opgevuld kunnen worden: door import uit andere Nederlandse gemeentes, of door Leidenaren die hier bleven – omdat er nu minder concurrentie om banen en woningen was.

Alleen gebeurde dat vorig jaar nog niet. Net als in 2019 vertrokken er duizend mensen meer naar elders dan dat er naar Leiden verhuisden. Het waren vooral pas afgestudeerden en jonge gezinnen. En als we dat allemaal optellen – stilgevallen immigratie en Leidenaren die bleven vertrekken, is het verhaal van de Leidse krimp in 2020 rond.

Leegstand
Intussen bouwt Leiden hard verder aan nieuwe woningen voor studenten en andere jongeren. Dreigt daar dan geen leegstand, nu de bevolking vorig jaar gekrompen is? Het klinkt wat voorbarig in deze krappe woningmarkt. Maar bij de berichten over drugsgebruikers die een gloednieuwe woontoren kraakten en vervuilden, zou je het haast gaan denken.

Met de groei van bedrijven op het Bio Science Park moet de stroom buitenlandse kenniswerkers zeker weer op gang komen – zodra de pandemie voorbij is. En uit enquêtes van de Nuffic, de organisatie voor internationalisering van het onderwijs, blijkt dat ook buitenlandse studenten de komende jaren weer graag komen. Als we tenminste van corona af raken.

Komen ze terug?
En of ze echt terugkomen? In de eerste drie maanden van dit jaar bleef de stroom immigranten in Leiden nog bescheiden, net als altijd in het voorjaar. De serieuze test is dus de komende maanden, als nieuwe studenten en promovendi zich gaan melden. Durven ze dit jaar wel het vliegtuig te nemen?

Gelukkig is de Leidse bevolking begin 2021 toch weer wat gegroeid, met 281 zielen. Dat kwam vooral doordat meer mensen van elders uit Nederland hierheen kwamen. Als die trend doorzet, zal het met de leegstand in Leiden dus wel meevallen. Dan kunnen we misschien ook weer vaker in het Nederlands onze cappuccino bestellen.

Heb je tips of verzoeken voor deze rubriek? Stuur dan een Mail

Dit is de tweede aflevering van de wekelijkse rubriek “Even narekenen”. De research ervoor wordt ondersteund door het Leids Mediafonds.

Economie Leiden Science Even Narekenen