Even narekenen: zijn nieuwe coronamaatregelen echt nodig?

Mark Rutte en Hugo de Jonge houden vrijdag alwéér een persconferentie. Iedereen verwacht nieuwe maatregelen tegen het coronavirus. Maar is dat nou echt nodig: gaan de maatregelen van afgelopen zaterdag niet ver genoeg? Sleutelstad dook in de cijfers. En ja, hard remmen blijkt keiharde noodzaak. Met een waaier aan verstandige maatregelen, liefst voor minstens vier weken.

Dat de ziekenhuizen nú al alarm slaan over de stroom patiënten, zegt eigenlijk al genoeg. En LUMC-bestuurder Martin Schalij meldde eerder al dat de zorg ook in onze regio dreigt vast te lopen. Maar tegelijk: je zou zo graag zien dat de toename van besmettingen ophoudt. Er zijn afgelopen zaterdag toch al nieuwe maatregelen ingegaan. Waarom niet even afwachten tot die beginnen te werken?

Lees alle artikelen terug in het ‘Even narekenen’ dossier van Sleutelstad

Elke twee weken
Die luxe van afwachten kan Nederland zich niet veroorloven. Dat blijkt al gauw als je naar de laatste trends van de coronacijfers kijkt. Als je alleen de dagkoersen volgt word je soms op het verkeerde been gezet, maar kijk je wat beter dan is de harde realiteit onafwendbaar.

Donderdagmiddag, vier uur na het afronden van dit artikel, werd die realiteit keihard duidelijk door een ongekend record van ruim 16.000 nieuwe besmettingen. Maar ook in de voorafgaande dagen kon je dit al zien aankomen.

Zo leek het na de zaterdagse piek van 12.000 positieve tests even rustig: de cijfers stegen niet meer. Maar dat gebeurt vaak na een weekend, en nu zorgde grote drukte bij de aanmelding voor een coronatest ook nog voor vertraging. Dat zette een rem op de cijfers. Maar gisteren was er dus een volgende stijging, naar 12.700 nieuwe gevallen. En er is nog geen enkele aanwijzing dat het hier ophoudt.

De eerste drie dagen van deze week was het aantal nieuwe besmettingen in Nederland 45 procent hoger dan begin vorige week. Onze GGD-regio Hollands Midden volgt met 43 procent stijging dezelfde trend. Landelijk gaat het al vijf weken zo hard en zo heb je elke twee weken een verdubbeling.

Lees het laatste nieuws in het coronadossier van Sleutelstad

Explosief
Waar de politiek zich steeds door laat verrassen, is dat zo’n verdubbeling niet dramatisch lijkt als het nog om vrij lage aantallen gaat. Zo werden er begin oktober maar zo’n 1500 nieuwe besmettingen per dag geteld. De verdubbeling naar drieduizend maakte weinig indruk. Toen het er zesduizend werden, kwam er wat onrust.

Pas toen de 10.000 besmettingen per dag naderden, kwam het kabinet met een eerste pakketje maatregelen. Opeens heette de toename van besmettingen en van verwachte ziekenhuisopnames ‘explosief’. Maar feitelijk ging het om een al vier weken bestaande trend, waarvan Sleutelstad op 12 oktober de gevolgen al schetste.

Nog geen rem
Helaas is er nog geen enkel teken dat de stijging nu stopt. Áls de maatregelen van afgelopen zaterdag werken, dan leert de ervaring dat we dit pas volgende week terugzien aan afvlakkende besmettingscijfers. Tot die tijd zal de stijging doorgaan. Dus, schreven we vanochtend, over 15.000 besmettingen per dag hoeft niemand zich te verbazen. Vanmiddag werd die voorspelling al waargemaakt: het RIVM meldde 16.364 positief geteste personen in één dag.

De kans is groot dat er ook hierna nog geen rem op de stijging komt. Want deze week bleek dat het advies om meer thuis te werken, nog weinig wordt opgevolgd. En met het wat frissere weer blijken mensen ook weinig te ventileren. Tegelijk blijkt vaccinatie lang geen 100 procent bescherming tegen besmettingen, zodat ook de brede inzet van de coronapas niet het wondermiddel is om de pandemie een halt toe te roepen.

Zwart scenario
Zonder extra maatregelen kan het virus dus nog best twee weken terrein blijven winnen en dan zijn ook 20.000 besmettingen per dag mogelijk. Behalve enorme drukte in teststraten, veel ziekteverzuim en naar huis gestuurde schoolklassen zal dat ook tot nog veel meer druk op de ziekenhuizen leiden.

Misschien is dit een te zwart scenario, maar het kabinet kan domweg niet het risico nemen dat het met de besmettingen nog verder uit de hand loopt. Want zelfs als de stijging vandaag ophoudt, gaan de ziekenhuizen heel zware weken tegemoet.

Nu al komen daar elke dag ruim 150 nieuwe coronapatiënten binnen. Dat zal snel oplopen naar 200 en het aantal bezette bedden kan na het weekend al weer boven de 2000 komen, net als in vorige coronagolven. Alleen de ic-opnames liggen nog wat lager dan toen, maar ook daar is de stijging nog niet voorbij. En samen met alle uitgestelde zorg, en het opgebrande ic-personeel dreigt daardoor toch de gevreesde ‘code zwart’ waarbij sommige patiënten voor een dichte deur komen te staan.

Te laat, te zacht
Heeft die massale vaccinatiecampagne dan niet geholpen? En is ook die coronapas eigenlijk geen fake-maatregel, als je na vaccinatie toch nog besmet kan raken? Zulke vragen zingen nu rond en ze zorgen ook voor dalend vertrouwen in overheid.

Toch blijkt nog steeds uit alle onderzoeken dat vaccinatie je kans op ernstige ziekte enorm verkleint en dat gevaccineerden ook minder bijdragen aan besmettingen. Maar 100 procent veiligheid biedt de prik niet. Dat hebben epidemiologen ook nooit gezegd. En daarom wilde het OMT eind september ook niet zulke grootschalige versoepelingen als die het kabinet toen aankondigde.

Natuurlijk staan Mark Rutte en Hugo de Jonge onder grote druk om mensen hun vrijheid terug te geven en de economie weer draaiend te krijgen. Maar met hun dosering van maatregelen lijken ze het tegendeel van onze nationale held Mark Verstappen. Gasgeven kunnen ze, maar remmen en bijsturen deden ze de laatste anderhalf jaar steeds te laat en te zacht.

Zo vliegen we elke keer uit de bocht, met alle gevolgen van dien voor het aantal zieken, het aantal sterfgevallen en de druk op de ziekenhuizen. Ook die sterfgevallen lopen weer lelijk op: landelijk van begin oktober 22 in één week naar nu ruim 150. En als je weet dat er uit Alphen aan den Rijn de laatste zeven dagen 14 sterfgevallen gemeld zijn, besef je dat dodelijke uitbraken onder kwetsbaren of ongevaccineerden steeds op de loer liggen.

Maatregelen
Experts zoals de Nijmeegse epidemioloog Andreas Voss wezen er deze week op dat in landen die eerder een hoge vaccinatiegraad bereikten al gebleken is dat je daarmee nog niet ineens van het coronavirus af bent. De opkomst van de extra besmettelijke deltavariant vraagt om extra goede stuurmanskunst. En dat betekent: passende maatregelen.

In Israël werd daarom al eerder massaal een derde coronaprik gegeven. Ook Nederland bereidt nu zo’n ‘booster’ van de immuniteit voor. Maar voordat dit uitgevoerd is en invloed heeft op de ziekenhuisopnames, is het eind januari. Dit kan dus maar één van de maatregelen zijn. Om een normale kerst te krijgen, zal er veel meer nodig zijn.

Vandaag lekte uit dat het OMT inmiddels pleit voor een nieuwe, beperkte ‘lockdown’ van twee weken. En er wordt gedacht aan het gebruik van de coronapas op meer locaties. Ook is er weer sprake van meer mondkapjesplicht, meer beperkingen voor de horeca en een hardere oproep tot handhaving van de anderhalve meter en ook meer thuiswerken.

Alle beetjes kunnen helpen. Het belangrijkste is dat iedereen weer gaat beseffen dat we nog steeds in een pandemie zitten, en er zijn gedrag op aanpast. De blije uitroep van Hugo de Jonge uit september, dat we elkaar weer kunnen omhelzen, zullen we toch nog een tijdje moeten vergeten.

Dit is aflevering 19 van “Even Narekenen”. De research voor deze rubriek wordt ondersteund door het Leids Mediafonds.

Maatschappij Regio Coronacrisis Even Narekenen