Jeroen Windmeijer raakte gefascineerd door Paaseiland: 'Veel van de kwesties zijn nog niet opgelost'

Jeroen Windmeijer schreef al een trilogie over Leiden en binnenkort verschijnt het laatste deel van drie romans over Latijns-Amerika. Hij groeide op in Delft, studeerde Culturele Antropologie in Leiden en is pas sinds drie jaar voltijds schrijver. Wat bracht hem voor deze serie naar Latijns-Amerika? “De stenen goden is het eerste boek waarin ik over een plek schrijf die ik niet ken.”

In zijn kamer staat een bureau met computer, daarna een kleine globe. Achter de stoel staat een boekenkast vol boeken en naslagwerken en het raam ernaast geeft uitzicht op een kleine binnenplaats. Voor de foto trekt de voormalig godsdienstdocent van het Visser ‘t Hooft Lyceum nog snel zijn speciale Zuid-Amerika-vest aan.

Voor deze trilogie maakte je de overstap van Leiden naar Latijns-Amerika. Waarom?
“Ja, ik wilde niet dat de boeken te veel op elkaar zouden gaan lijken. Dus na drie boeken dacht ik: ik neem een heel andere omgeving dan Leiden voor mijn verhaal. De stad speelt nog wel een rol, maar niet zo sterk als in de eerdere boeken. Leiden is nu meer het decor van het verhaal. Ik kon de hoofdpersonen wel nog een keer een rondje om de Pieterskerk laten rennen, maar op een gegeven moment is dat klaar.”

Zou je een boek kunnen schrijven zonder de geschiedenis van die plek centraal te zetten?
“Ik woon nu zo’n 34 jaar in Leiden. En ik ken het hier zo goed, dat ik de stad voor me zie als ik zit te schrijven. En omdat ik Leiden zo goed ken, inspireert die mij ook ontzettend. Ik weet welk gevoel ik heb als ik bij de Burcht sta en hoe de hofjes eruitzien. Ik zie eigenlijk wat de hoofdpersoon ook ziet.

Wat ik me wel zou kunnen voorstellen is dat ik boeken ga schrijven die zich afspelen in Turkije of Egypte, waar ik als reisleider gewoond en gewerkt. Dan zou een heel land het decor kunnen zijn in plaats van één specifieke plaats. Daarin zou Leiden wel ook nog een rol kunnen spelen als plaats van waaruit de hoofdpersoon vertrekt.”

Ben je voor de vorige twee boeken die zich afspeelden in Latijns-Amerika op reis geweest?
“Ik ben in mijn studietijd meerdere keren in Latijns-Amerika geweest waardoor ik het al goed kende. Dit komende boek is de eerste waarin ik over een plek schrijf die ik niet ken. Ik zou anderhalf jaar geleden naar Paaseiland gaan, waar het nieuwe boek De Stenen Goden over gaat, maar door corona kon dat helaas niet. Ik zou er twee weken naartoe zijn gegaan om het eiland te leren kennen. Het is ongeveer zo groot als Texel dus dat is te overzien. Voor de andere boeken kon ik putten uit eerdere ervaringen en reizen.”

Hoe kwam je bij Paaseiland uit?
“Ik wilde een mooie afsluiting voor mijn trilogie over Latijns-Amerika. En Paaseiland heeft me altijd al gefascineerd. Met de stenen beelden die er staan, waar veel mysteries omheen hangen. Veel van de kwesties zijn nog niet opgelost. Het voordeel voor mij als schrijver is dat ik met verklaringen kan komen, die niet per se waar hoeven te zijn. Die vrijheid heb ik.”

Hoe zoek je een verklaring voor het onverklaarbare, leg dat eens uit?
“Als eerste ga ik uit van de feiten. Ik merk vaak na 10.000 woorden dat een verhaal een soort eigen dynamiek begint te krijgen. En dat een soort voortstuwende kracht in dat verhaal zit die mij als schrijver een bepaalde kant opduwt. Op de allerbeste momenten heb ik het gevoel dat ik zelf aan het luisteren ben naar een verhaal dat zichzelf aan mij vertelt.

Tegelijkertijd moet de lezer ook accepteren wat je schrijft. In het echte leven speelt toeval vaak een heel grote rol. Als je dat in een boek zou opschrijven, zou niemand het aanvaarden. Dan vindt de lezer het te vergezocht bijvoorbeeld. Gerard Reve zei dan ook: ‘Waargebeurd is geen excuus.’ Als je iets vertelt dat echt is gebeurd, moet je vaak allerlei zaken weglaten om het geloofwaardig te houden.”

Dus eigenlijk balanceer je tussen het onwaarschijnlijke en het verrassende?
“Precies, en in het echte leven doen mensen ook heel domme dingen. Terwijl je als je iemand in een boek iets doms laat doen, altijd moet uitleggen waarom. Dus in het begin denk je als schrijver dat je alles kan opschrijven wat je wil. En dat blijkt in de praktijk dus best wel tegen te vallen, de vrijheid die ik dacht te hebben als schrijver is veel minder groot dan ik eerst dacht.”

In maart verschijnt het nieuwe boek, wat kunnen lezers verwachten?
“Het gaat over een antropoloog die drie weken op Paaseiland is voor zijn afstudeeronderzoek. Hij doet daar een ontdekking over de Moai beelden. En tegelijkertijd over een conservator van het Zeeuws Museum in Middelburg die een tentoonstelling voorbereidt over 300 jaar Paaseiland.

Zoals in al mijn boeken zit ook in dit boek heel veel geschiedenis.
Ik schrijf om mensen te vermaken. Maar probeer er ook veel geschiedenis en informatie, met vaak godsdienstige componenten, in te stoppen zodat mensen er ook wat van opsteken. Ik ben en blijf een leraar.”

Het derde boek van Windmeijer in de Latijns-Amerika-trilogie is vanaf maart te koop.

Cultuur Leiden