Speuren naar de sobere woonverblijven van bedienden op Kasteel Duivenvoorde

Op kasteel Duivenvoorde in Voorschoten sliep het personeel eeuwenlang op zolder. Waar de kasteelheren lekker knus tussen alle luxe beneden in bed lagen, waaide boven de wind tussen de dakpannen door. Het was niet alleen afzien voor de bedienden van de kasteelheer; er was ook tijd voor de liefde. Hartjes in het hout gekrast getuigen daarvan. Eenmalig opent kasteel Duivenvoorde nu de sobere personeelsvertrekken voor bezoekers.

“We hebben op kasteel Duivenvoorde altijd de familie centraal gesteld, maar de bedienden verzorgden de familie”, vertelt Simone Nieuwenbroek enthousiast. “Kasteel Duivenvoorde bestaat bijna 800 jaar en is nooit verkocht, maar altijd door overerving via de mannelijke of vrouwelijke lijn in een familie gebleven. Hun portretten zijn overal in het kasteel te zien, in de grote hal, het trappenhuis en de stijlkamers, maar niet boven. Op de bovenste verdieping van het kasteel is het plafond laag. De muren zijn er kaal.”

“De familieportretten hangen hier niet, omdat de gasten van het kasteel hier nooit kwamen. De bedienden sliepen hier. Ze zagen vooral een oude houten dakconstructie en juist hierop heeft het personeel haar sporen achter gelaten. Hun namen hebben ze vanaf 1671 in het hout gekrast, en in het hout hebben ze ook hun liefde uitgedrukt met hartjes. Wie de geliefden geweest zijn, weten we helaas niet, maar we hebben nog een paar weken omdat te ontdekken voordat ook hier bezoekers komen”, aldus Nieuwenbroek.

Tekst loopt door onder foto.

Ontwerptekening van Cuypers voor trappenhuis bedienden kasteel Duivenvoorde. (Foto: PR Duivenvoorde).

Weggestopt
Overdag liepen de dienstmeisjes en kamerheren door het kasteel en tussen de familieleden. Eind 19e eeuw besloot de kasteelheer van Duivenvoorde dat daar verandering in moest komen. Hij vroeg de beroemde architect Pierre Cuypers (1827-1921), bekend van het Centraal Station en Rijksmuseum in Amsterdam, om een apart trappenhuis te ontwerpen voor het personeel. Tijdens de rondleiding krijgt de bezoeker het ontwerp te zien. Het torentje van Cuypers is nooit gebouwd.

De kasteelheer lijkt uiteindelijk gekozen te hebben voor spaarzame oplossingen om meer ‘privacy’ te krijgen. Zo las de kasteelheer ’s avonds voor de open haard zijn krant. Niets zo irritant dan bedienden die steeds om de hoek komen kijken of hij al naar bed gaat en het vuur uitgemaakt kan worden. De gekozen oplossing? Het maken van een kijkgat in het plafond voor het personeel. Zo konden de bedienden zien of hij zijn krant al uit had en zij het vuur konden uitmaken, zonder dat zij om de hoek van de deur hoefden te kijken!

Kunstdepot
De zolder werd vroeger al gebruikt voor opslag van meubilair en andere voorwerpen. Nu heeft de ruimte alleen een mooie benaming gekregen, die van kunstdepot. De bezoeker krijgt onder meer een verzameling oude wandelstokken, een ‘girafpiano’ en de unieke schelpencollectie van kasteelvrouwe Henriette te zien. Ook zijn er verschillende maquettes van het kasteel te zien, weggestopt meubilair en natuurlijk de kerstspullen in dozen.

De speciale zolderrondleidingen zijn er van dinsdag 30 augustus tot en met zondag 4 september. Door de vele steile trappen is de rondleiding alleen toegankelijk voor mensen die enigszins goed ter been zijn. Verwacht geen comfort en luxe in het ‘paradijs’ van de bedienden op kasteel Duivenvoorde!

Schelpencollectie samengesteld door kasteelvrouwe Henriette Neukirchen. (Foto: PR Duivenvoorde).

Cultuur Maatschappij Voorschoten