Taalsafari Leiden: 'Hij heb z’n geld op de Gijselaarsbank'

De komende tijd publiceert Sleutelstad wekelijks een aflevering van Taalsafari Leiden. Een serie die historicus/journalist Girbe Buist maakt met steun van het Leids Mediafonds. Deze week: De Gijselaarsbank.

Op de kop van het Rapenburg, ter hoogte van nummer 1, staat de Gijselaarsbank. Deze zitbank stamt uit 1920 en is gemaakt van baksteen en terracotta. Het besluit om de bank te bouwen, werd genomen in 1919. De bank werd gebouwd in opdracht van het Leids comité ‘Huldeblijk de Gijselaar’ naar ontwerp van de Nederlandse keramist en beeldhouwer Willem Coenraad Brouwer. De bank is gebouwd als eerbetoon aan Nicolaas Charles de Gijselaar, die tussen 1910 en 1927 burgemeester was van Leiden. Hij probeerde tijdens de Eerste Wereldoorlog(1914-1918) de tekorten aan voedsel, kleding en brandstoffen te verminderen en deze goederen zo eerlijk mogelijk te verdelen.

De Gijselaar was één van de populairste burgemeesters die Leiden ooit heeft gehad. Daarom zong men, bij voorkeur op 3 oktober: “D’r is maar ene goeie Leienaar, dat is De Gijselaar, dat is de Gijselaar.”

De bank werd onthuld op 23 april 1920 en heeft aan de binnenkant van de verticaal uitstekende zijden twee symbolische figuren. De linker met de tekst ‘Rouw 1914’ en de rechter met op geheven handen de tekst ‘Herleving 1919’.

In 1983 is de bank tijdelijk verwijderd om in 1985 na uitvoerige discussie teruggeplaatst te worden. Daarbij is het baksteen grotendeels vernieuwd. Sinds 2000 is de bank een  rijksmonument. In de volksmond staat de bank ook bekend als ‘de werklozenbank’, omdat er tijdens de crisisjaren vaak werklozen op de zitbank zaten.

De uitdrukking ‘Hij heb z’n geld op de Gijselaarsbank’ wordt in Leiden spottend gebruikt voor iemand, die helemaal geen geld meer heeft.

De taalsafari wordt mogelijk gemaakt met financiële steun van het Leids Mediafonds.

Leiden Maatschappij Taalsafari Leiden