Eeuwenoude teksten van Universiteit Leiden op werelderfgoedlijst

Twee eeuwenoude manuscripten van de Leidse Universiteitsbibliotheek hebben van de UNESCO de status werelderfgoed gekregen. Dat is belangrijk voor de Universiteit Leiden omdat daarmee twee bekende verhalen uit de geschiedenis opnieuw onder de aandacht komen van historici. “En ik hoop dat dan weer tot nieuwe inzichten kan leiden”, zegt conservator Mart van Duijn van Universiteitsbibliotheek.

Het gaat om een tekst over de eerste reis rond de wereld van Ferdinand Magellaan (1480-1521) en de handgeschreven geschiedenis van Atjeh op het eiland Sumatra. In totaal zijn vijftien manuscripten ingeschreven in het mondiale UNESCO Memory of the World Register.

Deze lijst bevat documentair erfgoed dat van uitzonderlijke betekenis is en bewaard moet worden voor toekomstige generaties. En één van de handgeschreven teksten die daar nu bijkomt is een verslag van één van de bekendste ontdekkingsreizen uit de 16e eeuw.

Puntje
De Straat van Magellaan in het uiterste puntje van Zuid-Amerika heeft de naam gekregen van zijn ontdekker Ferdinand Magellaan. Het was een ontdekkingsreis die in de zestiende eeuw wel in de publieke herinnering zat, maar nooit echt was opgeschreven. “Dat heeft Fernão de Oliveira, de Portugese schrijver van het manuscript, wèl gedaan”, legt Van Duijn uit. “Hij heeft de bemanningsleden gesproken die de reis overleefden. Je kan misschien wel zeggen dat hij als een soort verslaggever te werk is gegaan. Uit nieuwsgierigheid en honger naar kennis, maar zeker ook vanuit economisch motief. Ze wilden gewoon weten wat de kortste route was naar het verre oosten voor de specerijen handel.”

Magellaan trok in 1519 met vijf schepen van Spanje richting de Molukken voor een lucratieve specerijenhandel. Dat deed hij via een westelijke route. Een jaar later vond hij tussen Vuurland en het vaste land van Zuid-Amerika een zeestraat, dat nu de Straat van Magellaan heet. Magellaan maakte zijn reis nooit af: hij kwam in 1522 om bij gevechten op de Filippijnen. Alleen kapitein Sebastian Elcano voltooide de reis.

Ook de Hikayat Aceh, de geschiedenis van Atjeh, staat nu op de werelderfgoedlijst. Twee van de manuscripten worden beheerd door de Leidse Universiteitsbibliotheek, de derde door de Nationale Bibliotheek van Indonesië. Volgens Universiteit Leiden gaat het om een ‘zeer zeldzame tekst’.
Hikayat Aceh is een belangrijke bron voor mensen die interesse hebben in de islam, internationale betrekkingen en de geschiedenis van Atjeh. Het is geschreven in het Maleis in Arabisch schrift en het bevat veel verhalen over het leven en de gebruiken in Atjeh. Onder meer de relaties met Portugal, China en Turkije worden beschreven.

Spannend
Van Duijn vindt het ‘heel mooi’ dat de handgeschreven stukken nu op de lijst van de UNESCO staan. “Voor ons wordt het nu echt spannend, want dit betekent dat de werken ineens veel meer bekendheid krijgen. De originele bron over die bekende reis van Magellaan is nu veel beter bereikbaar voor een groot publiek.” Hij hoopt dan ook op hernieuwde interesse voor het manuscript vanuit Spanje, Portugal of Zuid-Amerika.

Twee van de drie Hikayat Aceh-manuscripten zijn door de Leidse Universiteitsbibliotheek gedigitaliseerd en vrij beschikbaar gemaakt, en ook het verslag van Oliveira is digitaal in te zien.

Cultuur Leiden Maatschappij