Vincent Icke ontwerpt Einsteinfontein voor Leiden

Gewapend met een stuk touw, stoepkrijt en een grote schroef stapt natuurkundige en beeldend kunstenaar Vincent Icke de bouwplaats bij het Gorlaeus Laboratorium op. De Universiteit Leiden is druk bezig met de renovatie van het kenmerkende gebouw aan de Einsteinweg.

Icke duwt de schroef in de grond en begint een grote cirkel te trekken. “Kijk”, zegt hij tevreden. “Dit wordt de afmeting van de Einsteinfontein. Vijfenhalve meter vanuit het midden.” De fontein bestaat uit een grote ronde betonnen bak van elf meter met daarin 74 fonteinen die water spuiten. “Die waterspuiters maken dezelfde beweging als licht in een draaiend zwart gat.”

De natuurkundige en zijn vrouw Charlotte zijn vier jaar bezig geweest om het project te realiseren. En dat allemaal omdat de beroemde voorganger van Vincent Icke tijdens zijn leven vaak in Leiden is geweest. “Ik wilde een monument voor Einstein. Hij heeft hier al een straatnaam en een beeld vond ik saai en niet meer van deze tijd. Dus heb ik de Einsteinfontein bedacht.”

Niet welkom
Einstein bracht vanaf 1911 regelmatig een bezoek aan Leiden waar hij als bijzonder hoogleraar colleges gaf. Toch was hij eerst niet welkom. Hij schreef al in 1901 een sollicitatiebrief aan Heike Kamerlingh Onnes, hoogleraar-directeur van het Leidse Natuurkundig Laboratorium. Kon hij een assistent gebruiken? De net afgestudeerde Einstein kreeg nul op het rekest.
De reden voor de afwijzing in 1901 was waarschijnlijk dat de Leidse fysici destijds nog niet volledig op de hoogte waren van de potentiële revolutionaire impact van Einstein’s werk.

Het is ironisch dat Leiden, waar Einstein destijds dus niet welkom was, later een straatnaam naar hem vernoemde en nu ook de Einsteinfontein krijgt als eerbetoon aan zijn genialiteit en bijdragen aan de natuurkunde. Pas na de publicatie van zijn baanbrekende artikelen over de speciale relativiteitstheorie in 1905 en de algemene relativiteitstheorie in 1915 kreeg Einstein wereldwijde erkenning.

Liefde voor Leiden
Einstein werd begin twintigste eeuw dan wel niet aangenomen door de Leidse universiteit, later sloot hij vriendschap met de man die hem had afgewezen. Ook met andere Leidse natuurkundigen onderhield hij hechte banden.

Einstein’ s liefde voor Leiden was groot. Hij noemde Leiden ‘dat verrukkelijke plekje grond op deze dorre aarde’. Einstein kwam geregeld naar Leiden om met bevriende natuurkundigen over zijn theorieën te discussiëren en om samen muziek te maken. In 1916, midden in de Eerste Wereldoorlog, was hij blij even uit het roerige Berlijn weg te kunnen. In 1920 hielp Kamerlingh Onnes toen maar wat graag mee om Einstein, inmiddels wereldberoemd, als gasthoogleraar naar Leiden te halen.

Zwart gat
De uitvoering van de Einsteinfontein vormt een interessant eerbetoon aan Einstein. Door de beweging van het water te laten overeenkomen met de beweging van licht in een draaiend zwart gat, wordt een concept uit de algemene relativiteitstheorie van Einstein visueel gemaakt. Het laat zien hoe Einsteins ideeën niet alleen de wetenschap hebben beïnvloed, maar dat Vincent Icke in staat is om de relativiteitstheorie op een artistieke wijze vorm te geven.

De Einsteinfontein is eind dit jaar klaar en wordt naar verwachting in het eerste kwartaal van 2024 geplaatst en in gebruik gesteld. Hij krijgt een plek naast de grote trap van het Gorlaeusgebouw aan de Einsteinweg.

Leiden Science