Pleidooi voor ultiem eerherstel: 'Breng Marinus Van der Lubbe terug naar Leiden'

Hij was het eerste Nederlandse slachtoffer van de nazi’s in 1933: Leidenaar Marinus van der Lubbe. Hij werd onthoofd omdat hij als daad van verzet tegen de nazi’s het Rijksdaggebouw in  Berlijn brand had gestoken. Hij werd begraven in Leipzig, maar Leiderdorpse docent en onderzoeker Stefan Glasbergen pleit ervoor om Van der Lubbe te herbegraven in Leiden, het liefst op de begraafplaats bij de Groenesteeg. “Pas dan is het onrecht dat Van der Lubbe is aangedaan hersteld”, zegt hij.

Marinus van der Lubbe is de laatste decennia een publiek figuur geworden. Zeker sinds in 1998 gesprekken op gang kwamen over een monument in Leiden om hem te herdenken. Dat monument kwam er uiteindelijk ook bij de Morspoort. En op 27 februari 2008, precies 75 jaar na de brand, werd in de Van der Lubbehof een levensgrote foto van de geboren Leidenaar onthuld.

De afgelopen maanden was Van der Lubbe in het nieuws omdat Duitse onderzoekers – zonder toestemming van de nabestaanden – zijn lichaam hadden opgegraven. De lijkschouwers wilden onder meer weten of de stoffelijke overschotten wel echt van Van der Lubbe waren. Dat bleek inderdaad het geval te zijn.

Herbegraven
Voor Stefan Glasbergen is daarom nu het moment aangebroken om Van der Lubbe te herbegraven op begraafplaats Groenesteeg, vlakbij waar hij woonde. “Van der Lubbe is begraven in de stad waar zijn gratieverzoeken werden afgewezen, waar zijn moordenaars zijn doodvonnis uitspraken en de beul zijn misdaad beging”, schreef Glasbergen eerder al in de Volkskrant. “Zijn naaste familie en vrienden in Leiden, waarmee Van der Lubbe tot op het einde bleef corresponderen, werd daarmee een gedenkplaats ontnomen.”

Glasbergen wil nu het gesprek op gang brengen over het thuisbrengen van Van der Lubbe. “Dit is daar wel het moment voor”, zegt hij. “Ik weet dat er nabestaanden zijn die het niet zo zien zitten. Daar moeten we rekening mee houden, maar tegelijkertijd is dat geen reden om de discussie niet te voeren. Hij is een publiek figuur geworden die veel betekend heeft in de geschiedenis. En zijn broers wilden in de jaren dertig dat hij naar Leiden kwam maar dat is dus nooit gebeurd.”

Door op 27 februari de Rijksdag in brand te zetten wilde Van der Lubbe de arbeiders waarschuwen voor het gevaar van het nationaalsocialisme. Zijn daad had grote gevolgen want de nazi’s gebruikten de brand als excuus om nog dezelfde nacht 5.000 communisten op te pakken en in concentratiekampen te zetten. De volgende dag werden de arrestaties gerechtvaardigd met een speciaal decreet dat de grondwet buiten werking stelde. Vervolgens won de NSDAP van de nazi’s op 5 maart de verkiezingen en daarmee werd Duitsland in feite een dictatuur.

Notaris
In een schriftelijk reactie laat nabestaande Heleen Marijt weten niet veel kwijt te willen over alle commotie die er nu is rond Van der Lubbe en een eventuele herbegrafenis: “Ik weet dat veel mensen vinden dat hij terug moet naar Leiden. Maar mijn nicht, het meest dichtstbijzijnde familielid van Marinus, heeft in 1999 bij een notaris vast laten leggen dat het lichaam van haar oom in Leipzig moet blijven.”

De kans dat Van der Lubbe daadwerkelijk naar Leiden komt acht Glasbergen niet zo groot. “Er is in Duitsland wel een beweging die probeert de nazimisdaden recht te zetten, dus de gemeente Leipzig zou er misschien wel aan mee willen werken. Want ik denk dat die er in juridische zin over gaan, en niet de verre nabestaanden die er nu nog zijn. Maar dan zal er hier wel een burgemeester, Kamerlid of minister moeten zijn die zich daarvoor wil inzetten.”

Leiden Maatschappij