Domotica in Topaz Vlietwijk: nieuw systeem biedt ouderen rust en veiligheid

Een ogenschijnlijk gewone woon- en slaapkamer in Topaz Vlietwijk, een verpleeghuis in Voorschoten, is voorzien van een verscheidenheid aan verborgen technologie ofwel ‘domotica’. Deze moderne technologische snufjes doen steeds meer hun intrede in de zorgomgeving. Van slimme multisensoren tot camera’s en bedmatten. Ze zorgen voor meer privacy en vrijheid voor bewoners en voor minder stress bij het zorgpersoneel.

Het woord domotica zelf is een samentrekking van de woorden “domus” (Latijn voor huis) en informatica. Het uiteindelijke doel van domotica is het verbeteren van de kwaliteit van de zorg.

Topaz is een grote zorginstelling in de Leidse regio die kwetsbare ouderen met geheugenproblemen en cliënten met niet-aangeboren lichamelijke beperkingen op negen locaties helpt. Vlietwijk is de eerste locatie die volledig is overgegaan op nieuwe domotica. Sleutelstad ging er kijken en sprak eerst Andy Hoogendoorn, Business Consultant Zorgtechnologie bij Topaz, en daarna Jennifer Brussee, Coördinerend Verzorgende IG bij Topaz.

Artikel loopt door onder audio

Andy Hoogendoorn vertelt in De ochtend met Marianne en Roeland welke domotica gebruikt worden bij Topaz

Andy, dit lijkt gewoon een kamer in een verpleegtehuis. Maar ik begrijp dat hier veel technologische snufjes te vinden zijn?
“Wij zijn de afgelopen periode druk bezig geweest om hier nieuw technologie te introduceren. Als je naar boven kijkt, zie je aan het plafond iets hangen wat lijkt op een rookmelder, maar dat is eigenlijk een multisensor. Een apparaatje met heel veel technologie die uiteindelijk op verschillende wijze het verplegend personeel van meldingen voorziet. Dat kan gaan om geluids- of bewegingsdetectie of het alarmeren door de bewoner zelf via een fysieke knop.”

Artikel loopt door onder foto
Topaz Vlietwijk. (Foto: Roeland van Wely)

Is dat puntje in het midden boven een camera?
“Ja, klopt. De multisensor bevat ook een camera. Als er voor gekozen is, kan een medewerker via een app op de telefoon meekijken als er een alarm afgaat. Dat heeft als voordeel dat het verplegend personeel niet per se direct naar de kamer toe hoeft. Zij kunnen via de camera zien dat een bewoner bijvoorbeeld ’s nachts uit bed is gegaan en eventjes in zijn stoel is gaan zitten of even uit het raam keek en daarna in bed is gaan liggen. Eerder ging de verpleging in zo’n situatie altijd naar de bewoner toe. Daarmee verstoor je de privacy. We merken nu dat dit nieuwe systeem gewoon heel veel rust geeft voor de bewoner.”

Behalve een camera, is er ook een microfoon?
“Er zit inderdaad ook een microfoon in. Die werkt twee kanten op. Maar we luisteren niet naar wat er in een kamer besproken wordt. Er is een geluidsdrempel in te stellen. Dat is voor bewoners die niet goed zelf kunnen alarmeren of die bijvoorbeeld roepgedrag vertonen. Zodra er een bepaalde drempel wordt overschreden, krijgt het personeel een melding.”

Hebben jullie verder nog technologie op deze kamer?
“Ja, onder het matras ligt een bedmat. Deze bevat sensoren die detecteren of iemand in bed ligt. Zodra iemand uit bed gaat of uit bed te gaan of vallen, krijgt het personeel een melding.  Wij kijken echt op individueel niveau bij de bewoner wat wenselijk is. De ene bewoner heeft een multisensor nodig, waarbij de camera wordt gebruikt, terwijl bij een andere bewoner een uit-beddetectie genoeg is.

We kunnen de bedmat zo instellen dat als een bewoner binnen de ingestelde tijd weer in bed is gaan liggen, er geen melding komt. Dus als iemand ’s nachts zelfstandig naar het toilet gaat, kunnen wij op icoontjes in de app zien dat iemand op dat moment uit bed is, maar we krijgen daar verder geen melding van. Dat geeft opnieuw heel veel rust, zowel voor het personeel als voor de bewoner, want die krijgt daar gewoon een stukje eigen regie en vrijheid mee terug.”

Artikel loopt door onder fotoAndy Hoogendoorn en Jennifer Brussee bij Topaz. (Foto: Roeland van Wely)

Jullie hebben nog meer?
“Ja. Bedpaaltjes bijvoorbeeld. Dat is een eenvoudige bewegingsdetector. Het is de meest ‘domme’ vorm van domotica, want er wordt uitsluitend beweging geregistreerd. We gebruiken ze  als overbruggingsmiddel als de inzet van domotica in gang is gezet. Ook hebben we deurstanden. Een klein magneetje bij de deur dat een alarm triggert zodra de bewoner de deur opent. Daarmee kun je bewoners alle vrijheid geven binnen de kamer, zonder dat er gebruik gemaakt hoeft te worden van domotica.

Niet alleen op de kamers wordt gebruik gemaakt van domotica. Ook op de gangen en in algemene ruimtes hangen camera’s die geactiveerd worden in combinatie met meldingen in een kamer. Bij een alarmsituatie kan het personeel dan op afstand op de afdeling meekijken en zien wat een bewoner gaat doen. Het ander voordeel van ons nieuwe systeem is dat we de meldingen via de telefoon kunnen uitzetten. Ook dat scheelt weer een bezoek aan de kamer, waardoor we bewoners zo min mogelijk storen.”

Hoeveel zorguren besparen jullie hiermee?
“We zetten niet zo zeer in op het beperken van uren. Wat wij zien, is dat het personeel echt meer tijd overhoudt om aandacht te besteden aan de bewoners. Er worden veel gerichter meldingen gegenereerd, waardoor bewoners meer rust en vrijheid hebben. Vooral die vrijheid is een hele belangrijke. Wij zijn overgaan op het open deurenbeleid. Open tenzij. De bewoners dragen een hals- of een polszender die communiceert met de bakens die in de hele locatie hangen. Die registreren waar iemand is en kunnen zo ingesteld worden dat bepaalde deuren voor die specifieke bewoner open gaan of juist niet. Daarmee bied je de maximale vrijheid binnen de veiligheid die je wilt garanderen.”

Artikel loopt door onder audio

Jennifer Brussee vertelt in De ochtend met Marianne en Roeland hoe het is om met domotica te werken bij Topaz

Jennifer, hoe is het om deze technologische ontwikkelingen allemaal mee te maken?
“Ja, leuk. Ik zit ook in de werkgroep van de domotica. Dus ik ben met een aantal collega’s ook naar andere instellingen geweest om te kijken hoe domotica daar ingezet wordt. Het is echt leuk om dit domoticasysteem aan je collega’s uit te leggen en bij de bewoners te zien hoe het in praktijk werkt en welke extra privacy ze daardoor hebben.”

Hoe merk je dat Domotica in de praktijk werkt?
“Bij het begin van een dienst krijgen we bijvoorbeeld een aantal meldingen binnen. Dan kunnen we op de camera kijken en bepalen of er gelijk hulp nodig is of dat het nog even kan wachten.”

Wat zijn de reacties van de bewoners en familieleden?
“In het begin wisselend. Familieleden dachten soms dat ze werden opgenomen. Maar je merkt aan de bewoners vooral in de nachtdienst en ‘s  middags dat ze het wel heel fijn vinden om te kunnen doen en laten wat ze willen. Rustig naar het toilet gaan zonder dat ze gestoord worden. Rustig uit het raam kijken. Een plakje kaas eten uit de koelkast.

Mag ik je mobiele telefoon even zien? Want dan ben ik wel benieuwd hoe je een melding binnen krijgt. 
“Ik krijg de melding, kies de kamer en accepteer de melding. Dan kan ik of kijken op de camera, of bellen. Bij de PG-afdelingen hebben we besloten om niet via de camera met de cliënten te praten. Die snappen dan niet altijd waar zo’n stem vandaan komt.”

Hoe ervaar je jouw werk nu ten opzichte van vroeger? 
“Ik vind persoonlijk dat het wel meer rust geeft. Je kan bij de cliënten die een multisensor hebben, kijken of ze gelijk hulp nodig hebben of dat ze nog even kunnen wachten. Met het oude systeem moest je gelijk naar de kamer toe, omdat je niet wist of iemand gevallen was. Is iemand uit bed? Is iemand even uit het raam aan het kijken? Dus het geeft voor personeel en voor de bewoners wel veel meer rust.”

Mag ik het ook vertalen, veel minder stress voor personeel en de mensen die hier wonen?
“Ja, dat denk ik wel.”

Maatschappij Voorschoten