Deel dit bericht!  

Vijftig vensters op de Nederlandse natuur: ‘Wat je niet kent, kun je ook niet koesteren’

Niet de walvis, wel de haring. Het konijn als inheems dier, terwijl het vanuit Spanje en Frankrijk naar Nederland kwam. Zeewier dat eigenlijk plant noch dier is en wat te denken van de geur van regen. Het was wikken en wegen wat er in de Canon van de Nederlandse natuur zou komen.

Uiteindelijk is het een heel groepje dieren en planten die niet mogen ontbreken in zo’n kloek naslagwerk. “De grutto is onze nationale vogel”, zegt de Leidse schrijver Dick de Vos aan zijn keukentafel. “Je wil een dwarsdoorsnede bieden. Zowel wat betreft soorten als spreiding over Nederland. We hebben getwijfeld over overzeese gebieden. Maar ik wilde ook vanuit eigen ervaring kunnen vertellen. Niet opschrijven wat ik elders heb gelezen.”

Verslaggeefster Gerry van Bakel in gesprek met Dick de Vos over zijn boek Canon van de Nederlandse natuur.

De Canon van de Nederlandse natuur in vijftig vensters laat zien hoe divers de Nederlandse natuur is. Het was grotendeels aan Dick de Vos zelf om die keuze te maken. Criteria waren daarbij: is het Nederlands, is er een mooi verhaal bij te vertellen met literaire verwijzingen en geschiedkundige weetjes. De Vos is geen bioloog, hij studeerde literaire wetenschappen. “Maar ik ben al jaren natuurgids en vogelaar. Ik draag dit boek op aan Gerrit-Jan de Bruyn, oprichter van het Bewaarde Land in Meijendel. Hij heeft mij geleerd op planthoogte te kijken.”

Goede broek
En dat bedoelt de Vos dan letterlijk. Als hij met De Bruyn op pad was, kon er geen sprake zijn om vanuit de hoogte met de schoenpunt naar een plantje te wijzen. “Dan ga je op de knieën in je goede broek. Ik heb heel veel van hem geleerd.” En dat wil De Vos graag doorgeven. “Het is geen politiek boek. Maar sommige zaken moeten wel aan de orde komen.” Zoals stikstof, de jacht op konijnen en everzwijnen en de verwantschap tussen die wilde zwijnen en de varkens die in megastallen gehouden worden.

Natuur is kwetsbaar in Nederland en heeft bescherming nodig. “Het gaat dan niet alleen om het zinkviooltje of de groene glazenmaker maar om de krabbenscheer waar die libelle op leeft. Je moet een heel gebied beschermen. En wat je niet kent, kun je niet koesteren.”

Koraal
Vandaar deze Canon met vijftig vensters die een blik op de Nederlandse natuur gunnen. Met het fossiel van de Maashagedis, die ooit in Limburg werd ontdekt en nu in Frankrijk te zien is. Het Dodemansduim, koraal in de Noordzee. “Dan kun je je afvragen waar houdt Nederland op? We noemen iets inheems als het voor Columbus, jaar 1492 al in Nederland was. Dat is een harde datum. Maar Nederland zelf is natuurlijk pas later ontstaan.”

Dat gaf De Vos de vrijheid ook het schrijvertje toe te voegen omdat Guido Gezelle daar zo’n mooi gedicht over heeft geschreven. “Dat is natuurlijk een Vlaming, maar hij schreef wel in het Nederlands. Dus dat kon wel, vond ik.”

Al doende kwam De Vos er achter dat zeewier plant noch dier is. “Je ziet dat altijd langs het strand liggen, dus ik vond dat het in de Canon hoorde. Maar je mag het niet tot de planten rekenen. Maar wat het dan wel is?”

Regen
Een andere vreemde eend in de bijt is geosmine, dat de geur van regen veroorzaakt. “Toen ik met dit boek begon, vroeg ik vaak aan mensen: wat is natuur in Nederland voor jou? En iemand antwoordde: de geur van het bos nadat het geregend heeft.” Reden genoeg voor De Vos om boeken te gaan raadplegen en wat veldonderzoek te doen.

“Ik wilde zelf alles gezien hebben waar ik over schrijf, daarom heb ik ervoor gekozen de Caribische eilanden buiten beschouwing te laten. Ook al is het ook een deel van Nederland.” Eén dier mocht natuurlijk niet ontbreken: de vos. “Als naamgever van mijn familienaam, kon ik daar niet omheen.” Bovendien is er een mooie literaire verwijzing te maken naar ‘Van den Vos Reynaerde’, een van de oudste literaire teksten uit de Nederlandse geschiedenis.

Verre reizen
De Canon is niet een boek om direct van A tot Z te lezen. De Vos hoopt dat mensen het van tijd tot tijd oppakken en in bladeren, iets lezen en dan geïnspireerd zelf gaan kijken in de natuur. Leer het kennen zodat je het gaat koesteren en beschermen. “Je hoeft geen verre reizen te gaan maken om bijzondere planten en dieren te zien. Dat kan ook in Nederland.”

Bij het schrijven van deze Canon werd Dick de Vos bijgestaan door een redactieteam van vier mensen: Barbara Gravendeel, Michiel Hooykaas, Elze Polman en Menno Schilthuizen. Het voorwoord bij de Canon is geschreven door Frits Oostrom die 2006 de Canon van Nederland schreef. Het boek is een uitgave van KNNV Uitgeverij.