Enquete Kamer van Koophandel laat pessimisme zien

Het jaar 2003 was op alle fronten slechter voor de voor de Rijnlandse economie dan 2002. Pessimisme heerst ten aanzien van 2004. Dat blijkt uit de enquête Regionale Bedrijfsontwikkeling 2003 van de Kamer van Koophandel.

De negatieve trend in de omzetontwikkeling zette zich in Rijnland door. De omzetdaling van 2% heeft zich in de recente geschiedenis nog niet eerder voorgedaan. Opnieuw waren het de kleinere bedrijven (-2,8%) die het totaalcijfer naar beneden drukte. De grote bedrijven zagen hun omzet met -0,7% relatief beperkt teruggaan. Opvallend is dat de industriesector, die in vele analyses al min of meer wordt afgeschreven, in Rijnland ook in 2003 weer een stuwende kracht bleek te zijn. De industrie maakte als enige sector in onze regio een positieve omzetontwikkeling door (+1,6%). Zonder de industrie zou de regionale omzetontwikkeling een stuk negatiever zijn geweest.

Voor de Rijnlandse bouwnijverheid (-5,7%) en de detailhandel (-3,6%) begint de negatieve groei een zorgwekkende trend te worden. Ook in landelijk opzicht hebben deze sectoren het moeilijk. De dienstensector liet het als veronderstelde economische motor evenals in 2002 in Rijnland behoorlijk afweten (-4,3%). Landelijk deed deze sector het minder slecht.

Geen van de drie Rijnlandse deelregio’s wist een positieve omzetontwikkeling realiseren in het afgelopen jaar. In de Duin- en Bollenstreek bleef de omzetafname beperkt tot -1,6%. De Leidse agglomeratie was de hekkensluiter met -2,4% ten opzichte van 2002. De Alphense regio zat met -2% precies tussenin.

Anders dan de omzet liet de export qua ontwikkeling in 2003 forse verschillen zien tussen de Rijnlandse deelregio’s. Van hekkensluiter in 2002 veranderde de Alphense regio in 2003 in topscoorder met een groei van 3%. Het bedrijfsleven in de Duin- en Bollenstreek zag de export relatief sterk dalen (-3,6%). De Leidse agglomeratie kende een lichte exportdip (-1%).

De bedrijfsresultaten van het Rijnlandse bedrijfsleven vertonen onmiskenbaar een dalende trend. Het aandeel van winstgevende bedrijven liep regionaal scherp terug van 88,3% in 2002 naar 82,7% in 2003. De teruggang vond zowel bij het midden- en kleinbedrijf (van 88,3% naar 82,6%) als bij de grotere bedrijven (van 89,8% naar 86,9%) plaats. Daarmee is de traditionele voorsprong op het landelijke bedrijfsleven vrijwel geheel verdwenen: in heel Nederland lag het aandeel van winstgevende bedrijven op 82,3%.

Ook in 2003 was de bouwnijverheid de topscoorder als het om winstgevendheid gaat: in Rijnland kon 88% winst behalen en in Nederland (86%). De voorsprong t.a.v. rendement was nog indrukwekkender, vooral in Rijnland. Niet minder dan 77% van de Rijnlandse bouwondernemers had in dit opzicht een goed gevoel over 2003, op ruime afstand gevolgd door de dienstverleners (65%). Verrassend was de lage score van de Rijnlandse industrie: hier toonde zich slechts 55% van de ondernemers tevreden over het behaalde rendement. Samen met de detailhandel sloot deze sector in dit opzicht de rij.

De investeringsbereidheid nam opnieuw af, zowel onder het Rijnlandse als het landelijke bedrijfsleven. Rijnland kon de voorsprong op Nederland wel vasthouden. In onze regio liep het aandeel van investerende bedrijven terug met 4 punten naar 61%. De grote bedrijven investeerden juist méér dan in 2002 (van 94% naar 96%). Het was vooral het Rijnlandse midden- en kleinbedrijf waar het animo om te investeren terugliep: van 65% investerende bedrijven in 2002 naar 61% in 2003. De agrarische sector blijft in Rijnland de sector met de meeste investeringszin (71%).

Anders dan bij de overige indicatoren kon het Rijnlandse bedrijfsleven de werkgelegenheid vrijwel stabiliseren (-0,1%). Voor het eerst sinds 1993 kwam de groei niet boven het nulpunt uit. Zeer opvallend is de goede prestatie van de industrie in onze regio. De groei van 1,3% stond in scherp contrast met de landelijke ontwikkeling van -2,6%. De dienstensector liet het als banenmotor in 2003 afweten (-1,7%).

De bovenbeschreven ontwikkelingen vertalen zich door in een pessimistische kijk van de Rijnlandse ondernemers op 2004. De daling van het ondernemersvertrouwen – de verwachtingen ten aanzien van omzet, export, investeringen en werkgelegenheid bij elkaar opgeteld – heeft zich na een pauze in 2002 dan ook weer voortgezet. Deze index is daarmee op een historisch laag niveau aangekomen. Landelijk is het beeld niet anders.

Leiden