Leiden niet voorbereid op de auto van de toekomst

Als Stadscafé aflevering twee van het RAP een indicatie is – en de bijeenkomsten van het RAP zijn normaal gesproken betrouwbaar – dan is Leiden slecht voorbereid op veranderingen in mobiliteit, in het bijzonder de mogelijke komst van zelfrijdende auto’s. Het kan hebben gelegen aan de beperkte tijd voor een zo omvangrijk onderwerp. Van 20.00 tot 21.15 uur is krap om stil te staan bij de gevolgen van zelfrijdende auto’s voor de stad. Maar twee ‘strategen’ in dienst van de gemeente die niet verder komen dan een marketing-verhaal waarin bestaande beleid wordt aangestipt, helpen dat vertrouwen in de toekomstgerichtheid van Leiden niet groeien. Leids beleid bevat geen duidelijke aanwijzing dat wordt geanticipeerd op ingrijpende (mogelijke) veranderingen.

Stuurbaar
Het onderwerp is relevant. Zoals ooit de auto met verbrandingsmotor paard en wagen verving, lijkt het er op dat elektrische en vooral zelfrijdende auto’s op hun beurt die weer vervangen. Hoe ‘de auto’ het stads- en straatbeeld veranderde, hebben we kunnen zien: auto’s staan inmiddels zowat overal. Of en hoe zelfrijdende auto’s invloed hebben op de stad is dan ook een zinvol vraagstuk om bij stil te staan. Je kunt het allemaal laten gebeuren, maar zoals Peter van Swieten van, gekscherend, Kenniscentrum Jacobsgracht4 stelde: “de toekomst is ook een beetje stuurbaar”.

Scenariostudies
Het voorspellen van de toekomst is een heikele zaak. Wetenschappers wagen zich er eigenlijk nooit aan. Wat zij wél doen, is het maken van schetsen van mogelijke toekomsten: wat als… . Scenario’s heten ze. Om die te maken, is het noodzakelijk twee ‘onzekerheden’ te benoemen, die zich onafhankelijk van elkaar gedragen. Taede Tillema van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (ministerie van I&M) schetste de vier scenario’s die zij ontwikkelden op basis van de twee onzekerheden ‘hoe (vergaand) ontwikkelt de automatisering van auto’s zich’ en ‘hoe ontwikkelt zich het delen van spullen, de deeleconomie’. Met de nodige mitsen en maren krijg je dan vier grof geschetste toekomsten.

Technologie
Het rapport Chauffeur aan het stuur bevat interessante gedachten. In twee scenario’s is de auto de baas, terwijl in de andere twee de chauffeur controle blijft houden. Vrachtwagens zouden in die eerste situatie ook rijdende containers kunnen worden (want een bestuurderscabine is niet meer nodig). In het tweede geval kun je je op een snelweg zelfrijdende auto’s voorstellen die in de stad ‘gewone’ auto’s worden. Maar dan moet er wel een nieuw soort weg komen; een paar kilometer waar de chauffeur de controle weer overneemt. Dat kost tijd.

Eigendom
Naast zulke technologische ontwikkelingen – waarvan de een beweert dat het nog tot 2075 duurt voordat helemaal zelfrijdend realiteit is, een ander denkt dat het nooit zal gebeuren, en een derde denkt in termen van nog twintig jaar – is er ook de vraag of automobilisten afstand willen doen van ‘hun eigen auto’. Dat is de tweede as. Als, áls, we afstand doen van eigen auto’s en autobots op afroep zich melden, dan is de verandering het ingrijpendst. Het OV zoals we dat kennen, verdwijnt. De autobots zijn niet meer op straat geparkeerd te vinden, maar op grote terreinen buiten de stad. Een bijna idyllisch beeld.

En de publieke ruimte?
Hoe lastig de ontwikkeling is te voorspellen, blijkt uit het ontbreken van concrete beelden bij de gevolgen voor de publieke ruimte. Tillema is geen beleidsmaker en “vind het moeilijk dat zo te beantwoorden”. En dat geldt eerlijk gezegd voor iedereen van de ongeveer vijftig aanwezigen in het atrium van het Leidse stadhuis (waar het permanent herfst leek met de uitvallende bomen). Er zijn vooral vragen en dromen, en de uiteenzetting van het bestaand Leids mobiliteitsbeleid. Vragen over de acceptatie van nieuwe vormen van mobiliteit. “Inderdaad een heel belangrijke vraag”, volgens Tillema. Over duurzaamheid “gaan die veelgebruikte auto’s niet veel korter mee dan de huidige?”. Maar ook over de aannames “Waarom zouden mensen niet meer búiten de stad gaan wonen, als vervoer zo eenvoudig wordt?”

Geen antwoord
Het onderwerp ‘gevolgen voor de stad’ bleef onderbelicht. Van Swieten zag nog wel “trottoirs die minstens twee rollators breed zijn. En bredere fietspaden vanwege de komst van de elektrische fiets”. Maar de invloed van zelfrijdende auto’s? Op de vraag van de soepel opererende gespreksleider Mathias Lehner, wat met die opengevallen ruimte te doen, bleef de hele zaal angstvallig stil. De toekomst met op afroep beschikbare zelfrijdende auto’s klínkt mooi. Tegelijk bleek autorijden ook een waarde op zich te zijn: het is leuk, geeft macht over een machine.

Teleurstellend
Teveel in te weinig tijd: dat leidt tot enige teleurstelling. Die werd nog eens versterkt doordat het prima optreden van zangeres St.Maane – “die naam is eigenlijk een woordgrap met de naam van m’n vriend” – onbeleefd en wreed werd verstoord doordat men de stoeltjes alvast luidruchtig begon op te ruimen. Tijd is tijd. Dat is Leiden.

Economie Reportage