Leids politiearchief na 75 jaar openbaar

Sinds gisteren zijn tot nu toe geheime archieven van de politie openbaar geworden. Dag- en nachtrapporten van de politie, het weigeren van het tekenen van loyaliteitsverklaring door studenten en het aanhouden en verbergen van Joden. Deze onderwerpen zijn een selectie van de archieven die bij Erfgoed Leiden en Omstreken nu zijn in te zien. Daarvoor waren ze niet, of alleen onder voorwaarden, in te zien. Het Leids politiearchief uit 1943 is na 75 jaar te zien in de studiezaal van Erfgoed Leiden en Omstreken.

Dag en nachtrapporten van de politie Leiden 1943
Het Politiearchief uit 1943 is een belangrijke bron voor de reconstructie van de geschiedenis van Leiden in de Tweede Wereldoorlog. Vooral de dag- en nachtrapporten geven een beeld over de gang van zaken: van razzia’s tot interne kwesties. Al ontbreken sommige gebeurtenissen. De ontruiming van het Joods weeshuis wordt niet expliciet genoemd. Wel staat vermeld bij 17 maart 1943: ‘Te 22,15 uur Verzoekt mevr Eldersheim van uit den Haag telefonisch ter kennis van den heer Fischer van de Sicherheitspolizei te brengen dat voor hem een auto onderweg is.’ De heer Fischer was belast met deportaties van Joden in Den Haag, en ook voor de Joden in Leiden.

Meldingsplicht studenten
Ook bevat het archief protocollen van verhoren en verklaringen van opgepakte studenten. In 1943 waren studenten verplicht een verklaring te tekenen, waarin zij verklaren loyaal te zijn aan het Duitse Rijk. Veel studenten waren niet meer geregistreerd en onvindbaar tot frustratie van de politie of weigerden te ondertekenen. Zoals een rechtenstudent uit Alkemade, die zich na verhoor op vrijdag 11 mei 1943 moet melden in kamp Ommen voor transport voor arbeidsdienst in Duitsland.

Betreffende aanhouden en verbergen van Joden
Het dossier over het aanhouden en verbergen van Joden bevat een aantal meldingen door Leidenaren om de bezetter te ‘waarschuwen’. Een anonieme brievenschrijver attendeert de politie bijvoorbeeld erop dat er een ‘echt’ Joods kind 4 maanden verblijft op adres X. (zie afbeelding) ‘De ouders van het kind komen dan ook geregeld en reizen naar Amsterdam terug zonder ster.’ Uit het proces verbaal dat ook in het dossier zit, blijkt dat na politiebezoek aan het adres het geen Joods kind betreft.

Openbaarheidsdag
2 januari is openbaarheidsdag. Overheidsinstellingen dragen volgens de Archiefwet na 20 jaar hun archief over aan een archiefinstelling. Het merendeel van deze archieven is dan door iedereen in te zien en te gebruiken. Alleen wanneer de inhoud de privacy van nog levende personen kan schaden of wanneer het landsbelang in het geding is, wordt de openbaarheid beperkt. Dit duurt maximaal 75 jaar. Deze termijn is altijd vooraf vastgesteld en vervalt op 1 januari. Vanaf deze dag is het openbaar voor iedereen. Bij particuliere archieven kan ook de openbaarheid beperkt zijn. Alleen wordt dit niet bepaald vanuit de wetgeving, maar door de eigenaar van het archief.

Leiden Maatschappij