Deel dit bericht!  

Regio Leiden wil de circulaire economie in, maar wie geeft een duwtje?

Dat voorraden op kunnen raken, weet iedereen wel. In feite gebeurt datzelfde met de aarde; we gaan ooit door onze grondstoffen heen raken omdat de aarde niet zo snel produceert als wij met z’n allen verbruiken. Het moet dus allemaal efficiënter. Die gedachte is niet nieuw. Schillenboeren die keukenafval ophaalden en statiegeldflessen zijn eenvoudige voorbeelden en eerste stappen. Maar dat bewustzijn breidt uit. Eén van de verdergaande ideeën is die van de circulaire economie: een economie die geen, of in elk geval minimaal, restafval produceert en waarin alles herbruikbaar is. Dat betekent wel dat je producten ook met die gedachte in het hoofd moet ontwerpen, maken en gebruiken. Er is niet veel fantasie nodig om in te zien wat voor reusachtige klus dat is. Leiden en vijf omliggende gemeenten, verenigd in Economie071, gaan die uitdaging aan en stappen het veranderingsproces nu in; te beginnen met en in de bouw.

Samenwerken
Ruim honderd mensen waren naar Plnt in Leiden gekomen voor de startbijeenkomst. Volgens de organisatie “een heel mooie opkomst, vooral ook omdat er zowel ondernemers als overheden aanwezig zijn”. Het voordeel van het al vroeg onderkende belang van (regionale) samenwerking. In één klap sluiten zés gemeenten en een aantal instellingen, zoals MBO Rijnland, zich aan. Die aansluiting vindt plaats bij Cirkelstad, een landelijk werkend kennisverband van partijen die bezig zijn met het starten van circulaire initiatieven. Niet dat alleen kennisuitwisseling van belang is; Cirkelstad stimuleert ook dóen, actie. In fatsoenlijk Nederlands heet dat een community of practice, een gemeenschap van mensen die met hetzelfde bezig zijn. Belangrijk: dat is niet beperkt tot óf overheid óf bedrijfsleven. Het is juist de ontmoeting, het gemeenschappelijk onderwerp dat bindt.

Wie o wie?
De Leidse wethouder Yvonne van Delft maakte in haar openingswoorden duidelijk waarom als start is gekozen voor ‘de bouw’. Voor Leiden ligt er een grote bouwopgave op tafel en dus kan er veel (milieu- en duurzaamheids)winst worden behaald. De bouw is ook één van de grotere verbruikers van grondstoffen en energie en produceert ook nog ’s veel ‘restmateriaal’. En tegelijk maakten haar woorden de zwakte duidelijk van het circulair denken. Het raakt aan zoveel portefeuille, aan zoveel sectoren dat zij als wethouder Circulaire Economie andere wethouders, met uitvoerende deelgebieden in hun respectieve portefeuilles, moet overtuigen. Om maar meteen een belangrijke conclusie te trekken: de gedachte van een circulaire economie en minimale verspilling spreekt iedereen aan, maar de vraag is wel wie begint, tegen welke kosten, onder welke condities en met welke risico’s?

Gretigheid
Dat het een zoeken en aftasten is, bleek ook in de workshops: heel veel vragen. Vragen die tekenend zijn voor een innovatietraject, omdat ze zich bewegen rond thema’s als identiteit – wat houdt circulair precíes in -, rond het daaraan gekoppelde beruchte probleem van “white washing” – het label Circulair vooral te onpas overal opplakken – en risico en keuzes – “hoe verhoudt duurzaam zich tot circulair? Dat is juist gericht op conserveren, beschermen”. Het tekent ook wel de gretigheid waarmee naar informatie en kennis werd gezocht. Voor ondernemers is het ook een sprong in het duister. Daar klonk ook geregeld de oproep aan “de overheid” om circulariteit te stimuleren door eisen te stellen bij aanbestedingen. Dat wordt nog een opdracht; voorkomen dat overheid en bedrijfsleven naar elkaar kijken en op elkaar wachten.

Voorsprongetje
Niet dat daarover niet is nagedacht. Economie071 ís al een samenwerkingsverband en gaat nu deel uit maken van Cirkelstad. Op verschillende plekken in Nederland zijn die te vinden en sinds woensdag dus ook in Leiden en omgeving. De organisatie Cirkelstad biedt, via zijn ‘werkmaatschappij’ iCircle, het min of meer standaardrepertoire bij innovaties, variërend van netwerk- en kennisbijeenkomsten tot cursussen, workshops en documentatie. Maar, als het goed is, is de waardevolste, die wat Cirkelstad “de spinner” noemt: de persoon die partijen bij elkaar brengt, waar vragen gesteld kunnen worden en antwoorden gezocht en waar problemen in de vorm van uitdagingen kunnen worden neergelegd. Hij, Nico van Hoogdalem, richt zich vooral op de ondernemers. Voor overheden is de voorkeursroute overigens iets anders; bij de provincie is Gert-Willem van Mourik daar aanspreekpunt. De provincie heeft ook een Roadmap Next Economy, die aan dit onderwerp raakt.

Slimbreker
Er is nog een lange weg te gaan. Wethouder Knape van Katwijk illustreerde dat treffend met het voorbeeld van een ambtenaar die hem voorzichtig waarschuwde voor de extra kosten die circulair bouwen (nog) met zich meebrengt. Dat is ook het lastige van zo’n overstap. Het taaist te overwinnen is misschien het dénken van mensen in termen van hergebruik. Maar er zijn ook heel platte, heel dagelijkse effecten. Er zullen bedrijven en sectoren ingrijpend veranderen, zelfs verdwijnen. En zoals altijd met innovatie hebben nieuwkomers het ‘makkelijker’ dan bedrijven die al jaar en dag bestaan en moeten veranderen. New Horizon is een treffend voorbeeld. Geen sloopbedrijf in de klassieke betekenis van het woord, maar een “oogstbedrijf”. En nu “in de top-vijf van grootste sloopbedrijven in Nederland”. Zij kijken naar sloopobjecten als zijn grondstof-opslag en proberen uit de sloopmaterialen nieuwe grondstoffen te destilleren. Dat lukt hen óók met beton en baksteen, zo blijkt. Dat beton wordt niet ‘alleen maar’ vergruisd, maar weer uiteen gelegd in herbruikbaar zand, cement en grind.

Upcycling
Daar tekent het lijstje activiteiten van wethouder Van Delft wat schraal bij af als een verzameling losse initiatieven, van een lectoraat aan de Hogeschool van Leiden via upcycling bij DZB en Het Warenhuis tot sloop- en nieuwbouwprojecten van de universiteit en tiny offices bij het Centraal Station. Toch zijn ook dit de eerste stapjes, alhoewel die ene nog niet gevonden briljante startup ook heel goed kan worden gebruikt. Voorlopig ziet het er echter naar uit dat Leiden zich beperkt tot de ambitie van de wethouder voor over drie jaar “een circulaire uitvraag bij aanbestedingen”. Geen toonaangevende ontwikkelaar, maar een vóórlopende afnemer.