Leidse kerken heropenen voorzichtig de deuren

Met de versoepeling van de coronamaatregelen gaan ook de kerken in Leiden weer voorzichtig open. Dat heeft nog wel de nodige voeten in aarde. De kerken moeten alles regelen wat een bioscoop of een theater ook moet, maar dan met alleen maar vrijwilligers. Kerken maken daarin ook verschillende keuzes over het uitnodigbeleid, het uitdelen van wijn en brood en het toepassen van muziek in de diensten.

Tijdens de lockdown werd het kerkelijk leven verplaatst naar het internet. Kerkdiensten werden gefilmd en gestreamd en de bezoekers moesten vanuit huis meekijken. In de kerk zelf was doorgaans slechts een handjevol mensen aanwezig om te zorgen dat het opnemen van de dienst goed verliep. Uitzondering waren de Rooms-Katholieke parochies, die geregeld geopend waren voor gelovigen die kwamen bidden.

Met de versoepelingen van 1 juni is het weer toegestaan om met dertig mensen samen te komen. Sommige kerken, waaronder de Marekerk en de Hooglandse kerk, maken hier al gebruik van. De katholieke parochies hielden hun eerste mis voor dertig personen op 14 juni. De meeste kerken houden echter de deuren nog even gesloten en bereiden zich voor op de verdere versoepelingen per 1 juli. Dan wordt het maximum van dertig losgelaten en kunnen kerken gevuld worden op basis van hun oppervlakte, waarbij er voor iedere bezoeker een ruimte van anderhalve meter moet zijn tussen de andere bezoekers.

Uitnodigen
Omdat nog altijd het grootste gedeelte van de gemeentes thuis moet blijven, moet er worden geselecteerd wie wel en niet mag komen. Dat kan op twee manieren. Sommige kerken, zoals de Opstandingskerk in Leiden Zuidwest en de Herengrachtkerk nodigen actief leden uit om te komen. “We nodigen steeds een doorsnee van de gemeente uit, zodat de opkomst een diverse afspiegeling wordt van wie er normaal zouden komen,” legt dominee Rob van der Toorn van de Opstandingskerk uit. Beide kerken houden ook bewust een aantal plekken vrij voor gasten die spontaan langskomen. Van der Toorn: “We vinden het belangrijk om niemand de deur te hoeven wijzen. Het aantal plekken dat we vrij houden was lastig te bepalen, want het kenmerk van spontane gasten is dat je ze niet aan ziet komen, maar we hebben besloten om ongeveer tien plekken voor ze te reserveren.”

Andere kerken, waaronder de Rooms-Katholieke parochies, de Hooglandse Kerk en de Gereformeerde Gemeente in Leiderdorp, werken met een aanmeldsysteem. Iedereen die langs wil komen, mag zich aanmelden, en de kerkenraad houdt in de gaten dat iedereen ongeveer even vaak aan bod komt. Bezoekers van de Lokhorstkerk kunnen online alle extra regels vinden, samen met de checklist van het RIVM om zich voor te bereiden op de dienst.

Zitplaatsen
Het toewijzen van plekken is nog een uitdaging op zich. Dominee Ton Jacobs van de Marekerk legt uit: “We kunnen niet zomaar met lint of stickers om de anderhalve meter een plek vrijgeven waar je mag zitten. Gezinnen of stellen mogen namelijk wel naast elkaar zitten, maar mensen die alleen komen natuurlijk niet. Daarom lopen er een soort stewards rond om iedereen een plek te wijzen.” In de Herengrachtkerk wordt het wel met linten opgelost: de gezinnen mogen in het midden zitten, waar alle ruimte is, en alleenstaanden en koppels kunnen in de zijvakken zitten op plekken waar steeds één of twee stoelen naast elkaar zijn vrijgegeven. De overige stoelen zijn afgeplakt met een oranje lint.

Logistiek is dat nog een hele opgave, legt Van der Toorn uit: “We hebben duidelijke looproutes en een afgesproken volgorde voor het vol- en leegstromen van het gebouw. De deur zit bij ons achter in de kerkzaal. De eerste mensen lopen dan direct naar voren en zo vullen we het van voor naar achter op. Bij het weggaan mogen juist de achtersten het eerst.” Al die operaties draaien volledig op vrijwillige inzet van de kerkleden, dat is volgens Van der Toorn een behoorlijke uitdaging.

Brood en wijn
Ook voor het fysieke ritueel van brood en wijn zijn oplossingen bedacht. In de katholieke parochies is besloten dat het uitdelen van het brood gebeurt vanachter een scherm van plexiglas met een speciaal ingezegend lepeltje. Andere kerken zijn veel minder rigoureus. Zo wordt in de Herengrachtkerk het brood nog altijd door de voorganger in de hand van de gelovige gegeven, maar dan voorzichtig, zodat er geen direct handcontact is.

Zingen
Ook over de muziek moet worden nagedacht. Samenzang wordt voorlopig sterk afgeraden. Jacobs: “Het is volgens mij niet volstrekt verboden, maar we willen de grens niet opzoeken.” In veel kerken wordt de muziek verzorgd door een orgel of muziekcombo met een klein groepje zangers die op ruime afstand van de gemeente blijven staan. Dat wordt natuurlijk ook op de internetstream uitgezonden, want dat blijft nog wel even de plek waar de meeste kerkgangers de diensten kunnen volgen.

In de Opstandingskerk levert dat een onverwacht probleem op. “In onze kerkzaal wordt het geluid heel erg vertraagd,” legt Van der Toorn uit, “waardoor de zangers pas laat reageren op het orgel. Dat is normaal geen probleem, omdat de gemeente in dezelfde zaal zit. Met een online dienst zoals we die de laatste maanden hadden, is dat ook te ondervangen. Maar nu moeten we zowel online als fysiek de mensen bedienen en dat kan eigenlijk niet.” Dat oplossing wordt waarschijnlijk dat het orgel steeds een couplet speelt, waarna de voorganger de tekst van het couplet voorleest.

Zoals Jacobs het kernachtig samenvat: “Het blijft enorm behelpen, maar we zijn allang blij dat we weer mensen kunnen ontvangen.” Pastoor Jeroen Smith van de St. Josephkerk staat er nog positiever in: “Gelukkig is de katholieke liturgie heel beeldend met veel symbolische handelingen en natuurlijk het sacrament van de Eucharistie. Dus ook zonder samenzang blijft dit een boeiende manier van samen bidden. Waardig en veilig.”

 

 

Leiden Maatschappij Coronacrisis