Geeft massaal testen straks meer vrijheid? GGD-baas De Gouw schetst de route

Opeens is het rustiger op de corona-testlocaties. Wie ’s morgens belt, kan in de middag terecht en krijgt de volgende dag uitslag. Toch worden juist nu in het hele land extra testlocaties gebouwd, inclusief mobiele testunits en sneltest-straten. De Leidse GGD-directeur Sjaak de Gouw legt uit waarom: zo kunnen we onze vrijheid eerder terugkrijgen, in december óf in januari.

Voorlopig zitten we nog in een driekwart lockdown, om de besmettingen omlaag te krijgen. Maar als dat gelukt is, hoe houden we het virus dan onder de duim? Met massaal testen, hoor je steeds vaker. En daar moeten de XL-testlocaties bij helpen.

Werkgeversclub VNONCW pleitte dit weekend voor nóg massaler testen. Met twee miljoen tests per week zou Nederland in januari grotendeels van het slot af kunnen, hopen de werkgevers. En ze zijn niet de enigen.

Verslaggever Frank Steenkamp in gesprek met GGD-directeur Sjaak de Gouw

Militairen
“Ja, het is nu rustig op de teststraten”, bevestigt GGD-directeur De Gouw desgevraagd. Dat is niet zo gek: de afgelopen maand is de testcapaciteit van alle GGD’s flink uitgebreid, er zijn commerciële testlocaties bij gekomen. En nu het aantal mensen met klachten daalt, is er dus even ruimte over.

Maar dat is geen reden om nu te stoppen met uitbouw van de testcapaciteit. De winter komt eraan en dat betekent een nieuwe golf griepjes en snotneuzen. Die moeten allemaal getest, om de pandemie te bedwingen. De drempel daarvoor moet zo laag mogelijk zijn.

Afgelopen week is in Rotterdam, vlakbij het vliegveld, begonnen met de bouw van een XL-testlocatie. Over drie weken gaan hier dagelijks zo’n 10.000 mensen getest worden op corona. Het is één van de zeven mega-testlocaties die uit de grond gestampt worden door een unieke samenwerking met het leger, het rode kruis en de werkgeversvereniging VNONCW.

Militairen gaan deze XL-locaties in het begin bemannen. En een reeks bedrijven breng expertise, mankracht en de nodige spullen in die de GGD niet zo gauw paraat heeft. “Wij zijn er dus blij mee,” zegt De Gouw. “De medische verantwoordelijkheid blijft bij de GGD liggen en alle uitslagen komen ook bij ons terecht.”

Snel, sneller
De XL-locaties moeten wachttijden voorkomen. Ze kunnen ook sneller een uitslag melden, want ze krijgen ieder een eigen laboratorium dat de testmonsters ter plekke kan analyseren. Dat geeft nog een dag tijdwinst vergeleken met de ‘Duitslandroute’ die in oktober nog veel gebruikt is. Het streven wordt binnen 24 uur een uitslag.

En het kan nog sneller. Alle belangrijke testlocaties gaan ook met sneltests werken. Dat klinkt gek, want het RIVM en de GGD waren afgelopen maand nog heel kritisch over de inzet van sneltests bij commerciële teststraten. De Gouw kan het uitleggen.

Alleen bij klachten
Het gaat om de ‘antigeentest’, die kort geleden door het RIVM is goedgekeurd. Hij herkent bepaalde eiwitten van het virus en geeft al na een kwartier een uitslag. Maar deze test is wel minder gevoelig en dat is riskant. Want bij een negatieve uitslag kan iemand toch besmet zijn én anderen besmetten.

“We moeten deze sneltest alleen gebruiken bij mensen mét verkoudheidsklachten”, zegt de GGD-directeur. Daar is hij betrouwbaar. De test kan snel bepalen of iemand het coronavirus heeft, of een griep of verkoudheid. “En als iemand met een negatieve test zich niet te ziek voelt, kan die direct weer aan het werk – behalve in de zorg. Want daar moeten we extra voorzichtig zijn.”

Fantasie
Intussen prikkelt het massale en snelle testen de fantasie over terugkeer naar een normaler leven. Kunnen de tests helpen om weer te reizen en naar voetbalwedstrijden te gaan? Want als je alle besmette personen op tijd kan onderscheppen, kan je de rest toch meer vrijheid gunnen?

Zo simpel ligt het helaas nog niet. Neem vliegtuigpassagiers die uit een ‘oranje’ land komen. Die moeten nu tien dagen in quarantaine. Volgens De Gouw kan dat voorlopig niet anders. “Zo iemand kan kort voor vertrek besmet zijn geraakt en zal bij aankomst meestal een negatief testresultaat geven – ook met de officiële PCR-test. Het duurt vijf dagen tot zeven dagen voordat het virus aantoonbaar is. Dus zo’n reiziger zal toch een week in quarantaine moeten.”

Ook het massaal testen van voetbalsupporters vlak voor een wedstrijd heeft volgens De Gouw nu nog weinig zin. Met de dure PCR-test is dit niet uitvoerbaar en de snelle antigeentest is voor dit doel te ongevoelig. Je ziet het al voor je. Mensen zonder symptomen die wél het virus het stadion binnen brengen. Met een hoestbui of een paar spreekkoren kunnen ze flink wat anderen besmetten.

Blaastest
Toch komen er misschien nieuwe kansen, bijvoorbeeld door de snelle blaastest van het Leidse bedrijf Breathomix. Die test is supergevoelig. Hij is zó scherp afgesteld dat je bij een negatieve test zeker weet dat iemand geen corona heeft.

De Gouw vindt dat deze test wel eens een game changer kan worden: “Straks kunnen we mensen in de teststraten eerst laten blazen. Bij een negatieve uitslag mogen ze meteen weer naar huis.” Hij kan zich ook voorstellen dat de blaastest straks ingezet wordt bij evenementen. Zo komt de droom van een vrijer leven met corona al dichterbij.

Met een mix van verschillende tests kan er straks veel mogelijk worden. Heb je klachten, dan krijg je de snelle antigeentest en weet je na een kwartier of het door corona komt. En ben je klachtenvrij, maar moet er toch gecheckt worden of je het virus draagt? Dan krijg je de ademtest. Alleen twijfelgevallen krijgen dan nog een PCR-test – of een snelle versie daarvan, de LAMP-test van TNO die binnenkort beschikbaar komt.

Naar de 2000
Met massaal en snel testen worden besmettingsgevallen eerder herkend en kunnen iemands contacten eerder gewaarschuwd worden. Maar juist dat bron- en contactonderzoek ligt al langer dan een maand op z’n gat. Gaat de GGD dat straks weer voor elkaar krijgen?

Volgens De Gouw is dat bij de duizenden besmettingen van de laatste maand onmogelijk. “Maar met 2.000 gevallen per dag kunnen wij bij elke besmetting goed bron- en contactonderzoek doen.” En dan is er volgens hem ook ruimte voor versoepeling van de huidige strenge maatregelen.

Maar hoe lang duurt het nog voordat we onder die 2.000 zitten. Als de verscherpte lockdown goed uitpakt, kan het volgens De Gouw half december al zo ver zijn. De sterk dalende cijfers van de afgelopen dagen (in zes dagen van 8.300 naar 5.700) houden de hoop levend dat dit kan lukken. Wordt het misschien toch nog een gezellige kerst.

Dit bericht past binnen het project “De coronamarathon”, dat wordt ondersteund door het Leids Mediafonds

Leiden Maatschappij Coronacrisis