Onrust rondom gedragscode Universiteit Leiden

De Universiteit Leiden denkt na over een strengere sociale mediarichtlijn voor haar medewerkers en studenten. Nog voordat de code er is, leidt hij al tot veel kritiek. De universiteitsraad vreest voor regels die in strijd zijn met de vrijheid van meningsuiting. “Want wat zijn de gevolgen als je deze regels niet opvolgt?”, vraagt Maarten Wille van studentenpartij LSP.

In 2012 stelde de Universiteit Leiden voor het eerst een sociale mediarichtlijn voor medewerkers op. Hierin staat onder andere dat er ‘in sommige gevallen disciplinaire maatregelen genomen kunnen worden’. Een regel die in de herziene en tevens laatste versie uit 2013 niet meer voorkomt, maar binnenkort mogelijk weer wel terug te lezen is. Het diversity office, personeelszaken en veiligheidszaken werken aan een gedragscode voor sociale media, die niet alleen voor medewerkers, maar ook voor studenten geldt.

Noodzaak
“Er zijn”, vertelde Annetje Ottow voorzitter van het college van bestuur in de Universiteitsraad, “vele verzoeken en voorbeelden binnen de faculteiten waaruit blijkt dat medewerkers en studenten toch graag verduidelijkingen willen”. Ottow doelt daarmee op de aanbeveling die studentenombudsman Eugène van der Heijden deed naar aanleiding van een incident met een student die via sociale media werd aangevallen door medestudenten. In 2020 dienden 205 studenten klachten bij hem in, een toename van 64 procent ten opzichte van het jaar daarvoor. Van der Heijden raadt de universiteit daarom aan om een gedragscode voor het gebruik van sociale media op te stellen en benoemt de mogelijkheid tot het opleggen van sancties.

“De noodzaak wordt zeker gevoeld, mede door deze incidenten”, zegt bestuursvoorzitter Ottow. “Het is op uitdrukkelijk verzoek van degene die binnen deze organisatie werken.” Het college van bestuur is daarom in gesprek met medewerkers en het expertisecentrum Studenten- en Onderwijszaken (SOZ) om te bepalen hoe zij hier op een ‘wijze manier’ mee om kunnen gaan. “Het is niet zo dat we deze aanbeveling een-op-een overnemen”, zegt rector Hester Bijl.

Kritiek
Het plan leidt tot veel kritische en sceptische reacties. “Wat is er gebeurd met het ‘hard op de inhoud, zacht op de persoon’ dat de universiteit wil nastreven?”, vraagt Remco Breuker van personeelspartij FNV zich hardop af. Hij zegt al meerdere keren benaderd te zijn door verontruste medewerkers ‘die niet begrijpen waar de nieuwe sociale mediacode voor nodig is’. “Er is geen sprake van een harde code of richtlijn”, stelt rector Bijl de critici gerust. Ottow spreekt liever niet over inperkingen en sancties. “Het wordt een modernisering of update over hoe we met elkaar omgaan op sociale media.”

Michaël Opgenhaffen professor Nieuwe Media & Journalistiek aan de KU Leuven en Universiteit Leiden begrijpt de ophef wel. Hij deed onderzoek naar het gebruik van sociale media richtlijnen en constateert dat er vaak onrust over ontstaat. “Sociale media behoren ook tot de private sfeer en de persoonlijke identiteit van mensen. Wanneer een organisatie van bovenaf bepaalde beperkingen stelt voor het gebruik hiervan, voelen mensen zich – misschien niet onterecht – in hun vrijheid beperkt.” Volgens Floor van Lelyveld van studentenpartij ONS gaat het om de vrijheid van meningsuiting en moeten de regels daarom zo minimaal mogelijk zijn.

Opgenhaffen denkt dat het vooral belangrijk is om het doel voor ogen te houden. “Als de bedoeling is om te sanctioneren wanneer medewerkers en studenten over de scheef gaan, dan kunnen richtlijnen een nuttig instrument zijn. Als de bedoeling is om een beter gebruik te stimuleren, dan zijn richtlijnen niet altijd nodig.”

Plan de campagne
De universiteit kan volgens hem verschillende manieren verzinnen om haar medewerkers en studenten te informeren en te sensibiliseren omtrent het gebruik van sociale media. “Van het organiseren van opleidingen, trainingen en workshops tot aan wekelijkse emailupdates en posters in de kantine.” Het college van bestuur gaat nu kijken of er binnen de bestaande gedragscode meer ruimte is voor praktijkvoorbeelden. Als de universiteit in de bestaande gedragscode de vertaalslag naar sociale media wil maken, adviseert professor journalistiek Opgenhaffen om zowel goede als slechte voorbeelden uit de praktijk op te nemen.

Het college van bestuur en de universiteitsraad agenderen nu een ‘goed voorbereide discussie’. Tot die tijd blijft de universiteitsraad met een hoop vragen zitten. “Hoe verhouden deze sociale media-richtlijnen zich tot de huidige gedragscode?”, vraagt Maarten Wille van studentenpartij LSP zich af. “In principe zijn de normale omgangsvormen en de gedragscode ook van toepassing op sociale media”, concludeert Ottow. “Is deze ene zin toevoegen dan niet genoeg?”, vraagt de Leidse hoogleraar Tim de Zeeuw.

Leiden Nieuws Onderwijs