Zoektocht naar beste besteding extra geld voor basisscholen: 'Beetje een goedmakertje'

Het geld klotst tegen de plinten op. Dat zou je kunnen zeggen, kijkend naar de huidige situatie in het basisonderwijs. De demissionaire minister van Onderwijs strooit met een paar miljard. Een ongekend luxe positie, maar wel een die kopzorgen geeft. Want het is veel geld, maar wel eenmalig. En het belangrijkste ontbreekt: een paar blikken verse onderwijzers.

Basisscholen mogen de komende twee tot drie jaar zo’n 700 euro per leerling extra uitgeven. Om leerlingen bij te spijkeren die door de coronalockdown en thuisonderwijs achterop zijn geraakt. Om te bepalen waar de problemen zitten, moesten scholen een analyse maken van de stand van zaken op school. Een rondgang langs drie directeuren leert dat bijna overal het begrijpend lezen een knauw heeft gekregen. “En daar waren we in Nederland de laatste jaren al minder goed in geworden”, merkt Anja van Schagen op, directeur van de protestants-christelijke basisschool De Ley in Leiden Zuid-West.

Niet iedereen in onderwijsland neemt de woorden ‘achterstanden wegens corona’ graag in de mond. Maar directeuren van basisscholen zijn driftig in de weer plannen te smeden die het extra geld van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap wat langer en breder uitsmeren. Bij gebrek aan structurele verbetering. Geld dat beschikbaar komt om achterstanden weg te werken. “Het is een beetje een goedmakertje”, zegt John van Bezouw van de Leidse Lorentzschool.

Terugslag
Ook in Leiden Zuid-West zit de internationaal georiënteerde basisschool Leimundo. Directeur Jan Diebels vertelt dat ze kiezen voor nog kleinere klassen en extra ondersteuning. “Tijdens de lockdown haalden we groepjes leerlingen naar school en dat is goed gegaan. Onze cito-score was beter dan verwacht. Onze leerlingen hebben geen achterstand opgelopen, ze hebben wel het naar school gaan gemist. Iets wat heel normaal was, gebeurde ineens niet meer. Ik verwacht daar nog wel een terugslag van, zowel bij leerlingen als leerkrachten.”

Diebels is blij dat er nu geld komt, maar voorziet grote problemen door het oplopende lerarentekort. “Door het beleid van de afgelopen jaren is het vak van leerkracht is er niet aantrekkelijker op geworden. De komende jaren gaan er veel leerkrachten met pensioen. Zij-instromers hebben vaak niet echt een onderwijshart, want dan waren ze wel naar de pabo gegaan.”

Zijn school Leimundo heeft de formatie voor komend schooljaar rond. “Ik ben op tijd gaan rondkijken voor extra mensen, al voordat dit Nationaal Programma Onderwijs bekend werd gemaakt. We hebben veel vrijwilligers die extra lezen met leerlingen of andere ondersteuning bieden. Dat zijn deels ouders van onze leerlingen of 65-plussers die graag iets willen bijdragen.”

Talenten
Vanuit de overheid wordt bij veel taken gezegd: daar moeten scholen aandacht aan geven. “Normen en waarden, mensenrechten, gezond eten, bewegen. Alles komt erbij. En het gaat natuurlijk ook niet alleen om rekenen, lezen en schrijven, er moet ook aandacht zijn voor creativiteit en spelen. Het is tenslotte de basisschool. We kijken vanuit het kind, we willen hun talenten ontwikkelen, want ieder kind kan iets. Daar moet je aandacht aan geven, schuren en polijsten. Met kleine groepen en extra mensen kan dat.”

Terug naar De Ley. Is directeur Anja van Schagen blij met dit geld? “Als ik het voor het kiezen had, had ik liever structureel geld erbij”, zegt Van Schagen. “Dat heeft het onderwijs nodig. Maar dan was het vast ook minder geweest. Bovendien ik heb het niet voor het kiezen, dus ik maak zo goed mogelijk gebruik van wat ik wel krijg. We willen er duurzaam plezier van hebben. Veranderingen inzetten die we straks ook kunnen blijven doen met onze standaardformatie.”

Woordenschat
Uit de analyse bleek dat kinderen zich minder veilig voelden. “Ze hoorden natuurlijk van alles over het virus, tijdens eerste lockdown kwamen ze bijna niet buiten om te spelen, omdat ze dan ziek zouden kunnen worden. School is heel voorspelbaar en toen dat wegviel, was dat een nieuwe ervaring. Oudere kinderen hadden het over mondkapjes die ze niet wilden dragen of hoe ze anderhalve meter afstand niet kunnen houden. De jongere kinderen konden het vaak helemaal niet onder woorden brengen. We gaan daarom meer doen met weerbaarheidstrainingen. En we zagen bij de kleuters ook een achterstand in woordenschat. Dat proberen we nu weg te werken met extra oefeningen en gerichte aandacht gedurende alle activiteiten.”

Van Schagen wil ook inzetten op een andere manier van onderwijs. “We gaan meer gebruik maken van de mogelijkheden om musea en theaters te bezoeken. Leren doe je niet alleen vanuit boeken, maar ook door ervaringen op te doen. Betekenisvol onderwijs.” En ze wil haar team ruimte gunnen voor reflectie. “Daar is vaak weinig tijd voor. Het is goed om samen na te denken en te praten over hoe je lessen ook anders kunt invullen.

‘Goedmakertje’
Op de Lorentzschool in de Burgemeesters- en Professorenwijk telt Van Bezouw zijn zegeningen. “De problemen zijn te overzien. Ik denk dat we met een systematische en consequente aanpak de opgelopen achterstanden kunnen wegwerken. Dankzij het geld van het ministerie. Ik zie het wel als een soort van goedmakertje. Dat de basisscholen wekenlang dicht zijn geweest, is natuurlijk nergens goed voor geweest.”

Van Bezouw kiest voor drie aandachtsgebieden. “We gaan zowel bij de kleutergroepen (groep 1-2) als groep 5 een extra groep openhouden. Het leerlingaantal loopt terug in de wijk. Maar we willen het aantal groepen gelijk houden zodat we per groep iets minder leerlingen hebben. Dat betekent in de groepen 1-2 dat er tegen het eind van het schooljaar zo’n 25 leerlingen in de groep zitten.”

Goede leraar
Daarnaast zijn er uit de analyse van de school wel wat knelpunten duidelijk geworden. “Spelling en begrijpend lezen hebben wel geleden onder het onderwijs op afstand. Niet elke ouder is nu eenmaal een even goede leraar. Sinds de leerlingen weer op school terug zijn, hebben leerkrachten aandacht besteed aan spelling en lezen, maar we willen hen graag nog een steuntje in de rug geven. Daarbij denken we aan extra activiteiten in de klas, maar ook aan de optie om met een aantal leerlingen buiten de klas extra te oefenen.”

Hoe dat er precies uit gaat zien, moet nog met het team afgesproken worden. “We gaan ook een studiedag daaraan wijden”, zegt Van Bezouw. “We hebben natuurlijk veel kennis op school, maar willen graag wat expertise van buiten de school binnenhalen en daar hebben we nu ook geld voor.”

“Ik ben blij te kunnen zeggen dat we de formatie al rond hebben, maar we willen graag wat mensen erbij voor die extra ondersteuning. We kijken daarbij naar mensen die nu al dat soort werk in school doen of naar mensen die onlangs met pensioen zijn gegaan en toch nog wat willen bijspringen. In de kleutergroepen werken we met veel stagiairs aan de taalontwikkeling en wie weet gaan we ook nog studenten inhuren, maar die moeten we wel meer begeleiden.”

Kleuterjuf
Van Schagen kan zich wel eens ergeren aan mensen die aan de borreltafel een oordeel hebben over het vak van onderwijzer. “Alsof het een makkie is. Ik vraag me dan af: waarom doe je het dan zelf niet als het zo’n makkie is?” Maar moeilijk of niet, voor haar is het vak van leerkracht nog steeds hartstikke mooi. “We werken met het meest kostbare.” Maar de ‘strijd’ om extra handen in de klas is lastig. “We gaan in september verder kijken. Mijn gewone formatie heb ik al rond. Maar ik zoek nog een kleuterjuf voor drie dagen per week, dan kan ik een ervaren docent vrijroosteren voor de extra ondersteuning.”

Leiden Maatschappij Onderwijs