Matilo op werelderfgoedlijst: volop kansen, maar ook verplichtingen

De noordelijke grens van het Romeinse Rijk ‘Limes’ komt na een jarenlange lobby eindelijk op de Werelderfgoedlijst van Unesco. De erkenning van dit stuk cultureel erfgoed is een mooie opsteker voor onder andere Leiden. Maar wat betekent het als je op die prominente lijst terechtkomt? En welke verplichtingen brengt het met zich mee?

Die noordelijke grens van het ooit zo machtige Romeinse Rijk loopt binnen Zuid-Holland dwars door onze regio. Onder meer in Leiden en Zwammerdam zijn resten uit deze tijd gevonden. ‘Zwemmerdem’ is voor archeologen internationaal bovendien een van de belangrijkste plekken in Noordwest-Europa voor vondsten van schepen uit de Romeinse tijd, vertelt archeoloog Tom Hazenberg bij mediapartner Omroep West.

Op de restauratiewerven binnen het terrein van Museumpark Archeon werkt Hazenberg met zijn team aan de reconstructie van een aantal van die gevonden schepen. “Deze Zwammerdamschepen symboliseren de Romeinse aanwezigheid in Nederland en de logistieke opgave waar het Romeinse leger voor stond, om tussen het vaste land en Britannia een goeie transportroute aan te leggen. Die Rijnroute was heel belangrijk voor ze. De grensforten die langs de rivier zijn gevonden moesten de handel beschermen.”

Ondergronds
De wrakstukken van de Zwammerdam 6 waar Hazenberg momenteel aan werkt, zijn vijftig jaar geleden opgegraven. “Dankzij de status van werelderfgoed kunnen we dit soort projecten doen in de regio en de schepen toegankelijk maken voor publiek”, vertelt Hazenberg. Het schip van 20 meter lang moet over zo’n twee jaar klaar zijn.

Ook het Park Matilo in Leiden laat de Romeinse geschiedenis herleven. Hier liggen in de bodem resten van een belangrijk Romeins legerkamp, dat deels is opgegraven. Het is vermoedelijk een van de meest intact gebleven castellums van Nederland. “Als je de houten barakken helemaal opgraaft, is het weg”, zegt historica Claudia Thunnissen over de staat van het hout onder de grond.

De huidige wachttorens op het terrein zijn dus ter illustratie, als een spiegel: een publiek toegankelijk archeologisch park dat het Romeinse verleden ondergronds bewaart en bovengronds zichtbaar maakt.

Schoolkampen en tribunes
Dat het terrein nu is toegevoegd aan de werelderfgoedlijst van Unesco is volgens Thunissen heel belangrijk: het zal nog meer toeristen naar het gebied trekken. Volgens haar is een aantal toevoegingen hier en daar daarom welkom. “Zoals een bezoekerscentrum”, oppert ze. “Het Rijksmuseum van Oudheden ligt hier vlakbij. Veel spullen die van de gehele Limes afkomstig zijn, liggen daar. Mensen komen hier naartoe om dat zelf te zien, daar moet je wel iets voor regelen.”

Iepie Roorda van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) opperde eerder al vergelijkbare ideeën om meer reuring te creëren rond het park. “Sportwedstrijden, schoolkampen, bootcamps, evenementen. En aan de binnenkant van de wallen zou je misschien wel tribunes kunnen maken”, aldus Roorda op de website van de RCE.

Behalve waardering en gunstig voor economie en toerisme, schept de status ook een aantal verplichtingen. De plannen van Park Matilo en de restauratiewerkzaamheden die plaatsvinden binnen de muren van het Archeon, dienen niet slechts als teken van waardering.

Van de lijst geschrapt
Het is de bedoeling het Werelderfgoed goed in stand te houden, zo staat te lezen op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Nederland moet elke zes jaar aan het Werelderfgoedcomité van Unesco doorgeven wat het heeft gedaan om het Werelderfgoedverdrag goed uit te voeren. Ook moet je als land laten weten in welke staat het erfgoed verkeert. En wat je hebt gedaan om de bijzondere waarde van het erfgoed te behouden.

Kun je weer van de lijst worden geschrapt? Jazeker. Als je slecht zorgt voor je werelderfgoed, beland je op de gevarenlijst van het Comité. Je moet dan elk jaar laten zien wat je hebt gedaan om de staat van onderhoud te verbeteren. Blijft verbetering uit, dan schrapt het Comité het erfgoed zonder pardon van de Werelderfgoedlijst. Ook zonder toestemming van het Comité verbouwen, restaureren of andere ingrepen plegen aan of rond het erfgoed, betekent een dikke streep door de toevoeging aan de prominente lijst.

In Nederland staan in totaal twaalf plaatsen op de Werelderfgoedlijst, waaronder de molens bij Kinderdijk, de Waddenzee en de Van Nellefabriek in Rotterdam. De koloniën van Weldadigheid in België en Nederland en de Nieuwe Hollandse Waterlinie werden maandag al opgenomen in de lijst.

Cultuur Leiden Limes Unesco