Winnares Spinozapremie: 'Parasieten hebben niet altijd een slechte invloed op mensen'

Onderzoekster Maria Yazdanbakhsh van het Leids Universitair Medisch Centrum heeft één van de prestigieuze Spinozapremies gewonnen. Ze krijgt de prijs vanwege haar onderzoek naar de invloed van parasieteninfecties bij de mens en het effect daarvan op vaccinaties. Het prijzengeld van 2,5 miljoen euro maakt nieuw onderzoek naar allergieën en antistoffen mogelijk.

De Spinozapremie is de hoogst wetenschappelijk onderscheiding van Nederland. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk onderzoek reikt de prijs jaarlijks uit aan vier onderzoekers die tot de allerbeste wetenschappers horen vanwege voortreffelijk en baanbrekend onderzoek. “Ik vind het een absolute eer. Niet alleen voor mij, maar voor het hele team”, zegt Yazdanbakhsh. “We kunnen nu een aantal jaar verder verdiepend onderzoek doen naar parasitologie en hoe het immuunsysteem daardoor verandert.”

 

Er bestaan wereldwijd een breed scala aan parasieten. “Je hebt eencellige en meercellige organismen. Ze kunnen heel klein zijn, maar ook een paar meter lang, zoals bijvoorbeeld lintwormen. Een van de bekendste parasieten is de malariamug. “Parasieten hebben een gastheer of -vrouw nodig om zich voort te planten”, legt Yazdanbakhsh uit. Parasieten leven vooral in de Tropen, maar ze zijn er ook in Siberië en vroeger leefden ze ook in Nederland.

Astma medicijn 
“Er zijn ook parasieten waarvan je vrij weinig merkt wanneer ze in je lichaam zitten”, zegt Yazdanbakhsh. Parasieten hebben namelijk niet altijd een slechte invloed op mensen, zeker als het om een milde parasieteninfectie gaat. Dan kan dat je afweersysteem zelfs leren niet onnodig dingen aan te vallen, zegt Yazdanbakhsh. “Ons immuunsysteem wil dingen opruimen. Een slimme parasiet wil lang overleven en zorgt er daarom voor dat het afweersysteem afgeleid wordt, zodat het lichaam de parasiet negeert. We hebben ontdekt dat wanneer een afweersysteem parasieten negeert, het ook dingen als allergenen gaat negeren.”

Yazdanbakhsh en haar team hebben met hun onderzoek aangetoond dat er weinig allergieën zijn in gebieden waar veel parasietinfecties voorkomen en omgekeerd. In Westerse landen zijn bijvoorbeeld veel meer allergieën dan op het Afrikaanse platteland. “Parasieten kunnen het afweersysteem zodanig veranderen dat je dus niet meer een allergie ontwikkeld. Als we weten hoe ze dat doen, dan kunnen we ze gaan gebruiken voor medicijnen tegen astma of andere allergieën”, zegt Yazdanbakhsh.

Vaccins
Er zit ook een keerzijde aan het verhaal, vertelt Yazdanbakhsh. Een afweersysteem dat heftige allergische reacties afremt, remt ook een sterke reactie op vaccins af. “In sommige gebieden in Afrika zie je dat mensen veel minder reageren op vaccins. Het malariavaccin geeft bijvoorbeeld honderd procent bescherming in Europa en maar dertig procent in Afrika.”

De onderzoekers willen onderzoeken hoe ze  ervoor kunnen zorgen dat mensen in Afrika beter reageren op het vaccin. Internationale samenwerking is daarvoor van groot belang. “Met de Spinozapremie gaan we een expertisegroep opzetten met jonge talentvolle onderzoekers uit Nederland, Afrika en Indonesië. We kunnen veel leren van buitenlandse wetenschappers. Internationale discussies zijn heel belangrijk om grote problemen samen op te lossen”, aldus Yazdanbakhsh.

Leiden Maatschappij