Rotterdams water van 120 graden door een buis naar Leiden: zo werkt de warmterotonde

Leiden, 24 oktober 2021 om 14:22 uur door Lieuwe van Slooten

Warmte uit de Rotterdamse haven gebruiken om de temperatuur in je Leidse woning te verhogen. Het klinkt misschien vreemd, maar er wordt al jaren over nagedacht: de warmterotonde. Onlangs trok de gemeente Rotterdam zich terug uit het megaproject, terwijl Leiden het nog heel graag wil. Mocht het project doorgaan, wat betekent het dan voor je huis, je straat en de energieprijs? En hoe duurzaam is het project nou echt?

Het idee van de warmterotonde is niet nieuw. Sterker nog, het dossier speelt al jaren. Op dit moment bevindt het project zich in een cruciale fase. Niet lang geleden trok de gemeente Rotterdam de stekker uit het noodlijdende Energiebedrijf Rotterdam, dat medeverantwoordelijk is voor het aanleggen van de warmterotonde van Rotterdam naar Leiden.

Voor de gemeente Leiden is het geen reden om ook uit het project te stappen. In tegendeel zelfs, wethouder Fleur Spijker liet juist weten er graag mee door te willen gaan ‘omdat het zo belangrijk is voor de energietransitie.’ Het betekent overigens niet dat andere manieren afvallen. Ze wil inzetten op een mix van energieaanbod. Denk bijvoorbeeld aan geothermie of aquathermie. Voor dit artikel vallen de andere manieren wel even af en kijken we alleen naar de warmterotonde.

Graad
De fabrieken in de Rotterdamse haven, onder andere de fabrieken die zich richten op afvalverwerking, houden veel warmte over. Die warmte en de daarbij horende CO2 verdwijnt nu nog in de lucht, maar wat als je dat kunt gebruiken voor het verwarmen van je huis? Dat is het idee achter de warmterotonde.

Voordat de warmte bij je huis is, moet er nog wel een leiding komen. Die loopt van Den Haag naar Leiden. De buis van zo’n zestig kilometer is ongeveer een meter dik. Er moet immers water doorheen met een temperatuur van 120 graden. Elke tien kilometer koelt dat af met een halve graad. Wanneer het hete water in Leiden is, is het dus nog warm genoeg.

Stok
Op dit moment worden de meeste huizen in Leiden verwarmd met gas, maar met de warmterotonde zou dat kunnen veranderen. De warmte komt dan niet via een gasleiding binnen, maar via een leiding die warm water vervoert. Dat gaat net als bij gas naar een centraal punt, bijvoorbeeld de CV-ketel, en dat zorgt ervoor dat de temperatuur van je woning omhoog gaat. Behalve een andere aansluiting werkt het dus volgens hetzelfde systeem.

Het aansluiten van de woningen op de warmterotonde is wel een grote operatie. De buizen lopen naar een ‘warmtehub’, een soort verdeelstation in de stad, en gaan vanuit daar richting de woningen. De nieuwe buizen moeten nog wel de grond in en daarvoor zullen straten op de schop gaan. Dat zorgt voor overlast. De gemeente Leiden wil, als het zover komt, de werkzaamheden zoveel mogelijk koppelen aan bijvoorbeeld het vervangen van het riool.

De levering van gas aan de energiecentrale stopt in 2026

Voor sommige woningen zal het aansluiten op de warmterotonde vrij makkelijk gaan. Zo’n twaalfduizend woningen zijn al aangesloten op het Leidse warmtenet. Dat gaat nu via de Uniper Centrale aan de Langegracht. De warmterotonde hoeft voor die woningen dus alleen maar verbonden te worden met de energiecentrale. Het is tevens een stok achter de deur om op vaart te maken met de aanleg. De levering van gas aan de energiecentrale stopt in 2026. Althans, dan loopt het contract tussen Uniper en energieleverancier Vattenfall af.

Ver
Betekent het extra aanbod van warmte uit Rotterdam dat de prijs automatisch omlaag gaat? Het lijkt eerder op het tegenovergestelde. De aanleg van de warmterotonde vraagt om een grote investering. Hoeveel dat precies is, is nog niet bekend omdat het project nog moet worden aanbesteed, maar goedkoop is het in ieder geval niet.

Mensen zeggen dat je door de warmterotonde de fossiele industrie van de Rotterdamse haven in stand houdt: ‘Het is een Hansklokrotonde’

Toch wil de gemeente Leiden niet dat de prijs te ver omhoog gaat. Dat is een harde eis. Het moet betaalbaar blijven en dat is belangrijker dan de besparing van CO2. De gemeente wil ook geen afnamegaranties geven. Andere gemeenten in de Leidse regio volgen die lijn.

Geld nodig
In de discussie over de warmterotonde gaat het veel over de vraag in hoeverre het project duurzaam is. Aan de ene kant zijn er mensen die zeggen dat je door de warmterotonde de fossiele industrie van de Rotterdamse haven in stand houdt. ‘Het is een Hansklokrotonde’, klinkt er dan. Aan de andere kant leeft de gedachte dat het zonde is om de warmte in de lucht te laten verdwijnen. Met de warmterotonde geef je er nog een zinvolle bestemming aan, is het idee. Voorlopig houdt de gemeente Leiden vast aan de laatstgenoemde groep.

Tot slot is er nog de vraag of de warmterotonde er überhaupt wel komt. De bedoeling was om in 2026 gebruik te maken van de restwarmte uit Rotterdam. Er zijn alleen al een paar flinke tegenslagen geweest. De gemeente Leiden neemt op dit moment dan ook een afwachtende houding aan. Behalve een investeringskrediet, is er geen geld beschikbaar. Er wordt daarom vooral gekeken naar de Rijksoverheid en de provincie die met geld over de brug zouden moeten komen. Gebeurt dat niet, dan lijkt de warmte uit Rotterdam ook figuurlijk ver weg.