Tentoonstelling over 'tiran en foute keizer' Domitianus

“Hij wilde aangesproken worden met Heer en God. En dat was heel erg fout volgens de Romeinen. De senaat bepaalde na zijn dood, deze man Domitianus was zo erg, alle herinneringen aan hem moest worden bestraft. Zijn naam werd weggebeiteld, zijn standbeelden werden kapot geslagen”, weet historicus Nathalie de Haan. Vanaf 17 december 2021 is er in het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) een tentoonstelling over deze ‘foute’ keizer Domitianus.

Domitianus was alleenheerser over het grote Romeinse Rijk vanaf het jaar 81 tot en met zijn dood in 96. Ook het gebied van Leiden lag toen binnen de grenzen van het Romeinse Rijk. De Haan is een van de vier gastconservatoren van de grote wintertentoonstelling van het RMO ‘God op Aarde: keizer Domitianus’. De Haan: “De Romeinse keizer Domitianus heeft geprobeerd een Augustus te zijn, maar hij is als een Nero de geschiedenis ingegaan.”

Nathalie de Haan vertelt over ‘God op Aarde: keizer Domitianus’

“Van de gebouwen die hij in Rome heeft neergezet – als je door het centrum van Rome loopt zie je nog steeds de restanten – weet bijna niemand meer dat ze tijdens zijn bewind zijn neergezet. We willen het verhaal daarachter vertellen”, zegt De Haan. En dat verhaal vertelt de tentoonstelling met topstukken van Amerikaanse musea, het Vaticaan, het Louvre en het British Museum, en met behulp van een ronduit spectaculaire vormgeving. Te zien zijn standbeelden, fragmenten van muurschilderingen en mozaieken, sieraden van goud en edelstenen, maar ook dagelijkse zaken zoals schoenen en schrijfstiften van de soldaten van Domitianus.

Domitianus
“Na de dood van Nero in het jaar 68 slaagde de vader van Dominitatius, Vespanianus, erin om met behulp van de meeste en de beste troepen van het Romeinse Rijk met bloedvergieten de macht te grijpen. De senaat kon vervolgens niet anders dan erkennen dat Vespasianus de opvolger was van Nero. Desondanks realiseerde Vespasianus een goede werkverhouding tussen hem en de senaat. Na zijn dood werd Vespasianus dan ook door de senaat vergoddelijkt”, aldus De Haan.

Tekst loopt door onder foto

Het door Domitianus voltooide Colosseum. (Foto: © Servaas Neijens.).

De oudere broer van Domitianus, Titus, volgde Vespasianus op. Titus veroverde Jeruzalem en verwoestte de tweede Joodse Tempel van Herodes. Van deze tempel staat vandaag de dag alleen nog de Klaagmuur overeind. Met de buit van de verovering van Jeruzalem wordt in Rome het Colosseum gebouwd. Titus sterft in het jaar 81 na twee jaar geregeerd te hebben. Domitianus zal uiteindelijk het Colosseum voltooien.

De Haan: “Domitianus was nog geen dertig toen hij door het leger als Romeins keizer werd uitgeroepen. In eerste instantie probeerde hij het goede beleid van Augustus en zijn vader en broer voort te zetten. Beeldvorming is echter bepalend. Domitianus had een slechte verhouding met de senaat en de senatoren hebben de geschiedenis geschreven.” Voor het grote publiek geeft De Haan op dinsdag 14 december om 20.00 een livestream-lezing over Domitianus.

Nathalie de Haan vertelt over Domitianus en zijn vader Vespasianus

Innovatie
De Haan: “De tentoonstelling ‘God op Aarde: keizer Domitianus’ is een onderdeel van een grote onderzoeksagenda waarbij historici, archeologen en filosofen nadenken en publiceren over het fenomeen innovatie en de manier waarop je vernieuwing succesvol in de samenleving kan verankeren. Dat doe je het beste door aan te sluiten bij iets wat al vertrouwd is in de samenleving. Daar werd in de Oudheid al over nagedacht.”

Tekst loopt door onder foto

Impressie van paleis van Domitianus. (Foto: © Image supplied by and copyright 2021 Learning Sites, Inc.).

“Als je met een onbevangen blik kijkt naar de regeertijd van Domitianus dan is dat een periode van vernieuwing. Zo waren er veel bouwactiviteiten en een technologische innovatie in deze periode was bijvoorbeeld de introductie van vensterglas in gebouwen. Op de tentoonstelling is een prachtige animatie te zien van het grote paleis van Domitianus met grote raampartijen met vensterglas en veel marmer.” De tentoonstelling is vanaf 17 december 2021 tot en met 22 mei 2022 te zien in het RMO.

Nathalie de Haan vertelt over vernieuwing ten tijde van Domitianus

Cultuur Leiden Maatschappij Science