Protest tegen camera's op universiteit gaat ondanks uitzetten door: 'Er is meer aan de hand'

De slimme camera’s op de Leidse universiteit houden de gemoederen flink bezig. Ondanks dat ze door het bestuur van de universiteit tijdelijk zijn uitgezet, werd er dinsdagmiddag weer tegen gedemonstreerd. Dat protest vond plaats bij het Wijnhavengebouw in Den Haag, wat onderdeel is van Universiteit Leiden. Vooral het woord ’tijdelijk’ bevalt de initiatiefnemers van het protest niet.

“We vragen ons af wat dat betekent, daarnaast willen we een bredere discussie voeren: er wordt slecht geluisterd naar input van studenten en docenten”, vertelt Joris Wiebes namens de demonstrerende studenten.

‘Cameragate’ wordt het al gekscherend genoemd. De universiteit kwam onder vuur te liggen door het gebruik van bijna vierhonderd slimme camera’s. Die zijn door de universiteit in 2020 geïnstalleerd om onder meer te kijken hoeveel studenten er in collegezalen waren. Uit onderzoek van universiteitsblad Mare bleek echter dat de camera’s veel meer kunnen, zoals het herkennen van het geslacht en zien of iemand een mondkapje draagt. Uit protest blokkeerden studenten de ingang van het Lipsiusgebouw in Leiden.

Angst
Vorige week besloot het bestuur van Universiteit Leiden de omstreden camera’s bij de ingang van alle collegezalen voorlopig uit te zetten. Niet omdat ze niet veilig zouden zijn, maar om tegemoet te komen aan de onrust die er heerst. “We nemen de zorgen van studenten en medewerkers serieus en daarom zetten we de scanners uit”, zei college-voorzitter Annetje Ottow.

Toch werd er dinsdagmiddag gedemonstreerd. De actievoerders willen het gesprek aangaan met medestudenten van de Haagse tak van de Leidse universiteit. Zo’n tachtig tot honderd studenten namen deel. “We willen hen informeren.”, zegt Wiebes “We zijn blij dat de camera’s tijdelijk worden uitgezet. Toch vragen wij ons af wat tijdelijk dan betekent. We zijn bang dat de camera’s weer worden aangezet wanneer de commotie is gaan liggen.”

Gezien de manier waarop de universiteit communiceert, is dat volgens Wiebes best begrijpelijk. Hij wijst daarmee op het niet, deels of laat informeren van de universiteitsraad en de studenten en medewerkers over de camera’s.

Breder probleem
Bovendien zijn de camera’s zelf niet het enige pijnpunt, zeggen de studenten. “Het feit dat deze camera’s er hangen, staat niet op zichzelf. Dit is een symptoom van een bepaald beleid dat de universiteit voert.” Zo vinden studenten dat er slecht wordt geluisterd naar input van de universiteitsraad, docenten en studenten.

Zo spreken de studenten over het verslechteren van het onderwijs door flexcontracten, faciliteiten die niet meer up-to-date zijn en een praatgroep over seksuele intimidatie dat zonder overleg zou zijn stopgezet. “We hebben nog een heleboel om over in gesprek te gaan”, zegt Wiebes.

De concrete eis van de demonstrerende studenten is: democratiseren. “De discussie moet worden geopend en de universiteit moet structureel gaan luisteren. Ze moeten compleet transparant beleid gaan voeren. Over de camera’s kreeg de universiteitsraad niet het hele verhaal te horen, studenten wisten niet wat ze van plan waren. Dat hele principe moet veranderen. De organisatie moet veranderen.”

Stiekem
De universiteit laat weten zich niet in de kritiek van de studenten over de bredere problematiek te herkennen. “We zijn in goed overleg met de universiteitsraad.” Ook het verwijt dat er te weinig inspraak zou zijn, wordt van de hand gewezen. “We nemen signalen en zorgen echt serieus.”

“Dat is ook de reden dat de camera’s nu uit staan en er een extern onderzoek naar komt”, vervolgt de woordvoerster die ook hand in de boezem van het bestuur steekt, meldt Omroep West. “We hadden de communicatie beter op orde moeten hebben, dat trekken we ons aan. De camera’s hingen er al en de studenten wisten dat niet, zo moet je dat natuurlijk niet aanpakken. Maar dat er sprake is van een breder probleem qua communicatie, daar herkennen wij ons absoluut niet in. Maar goed, het signaal is duidelijk. Dat moeten we respecteren.”

Dat de camera’s niet ineens weer aangaan, dat kan de woordvoerder garanderen. “We wachten het extern onderzoek af, dat zal nog een paar weken duren. Op basis van die feiten nemen we dan een besluit. De camera’s gaan in de tussentijd alleen kortstondig aan als dat nodig is als test voor het onderzoek. We gaan ze niet stiekem weer aanzetten.”

Kwade opzet
De kritiek op de camera’s spitst zich voor een groot deel toe op de vraag: waarom zijn er camera’s opgehangen die zoveel mogelijkheden hebben. Ook Bart Jacobs, hoogleraar privacy aan de universiteit in Nijmegen, vraagt zich af waarom er zulke camera’s hangen. “Wat er allemaal met deze camera’s kan, gaat vrij ver”, vertelt hij in het TV West Nieuws. “Er valt enorm veel informatie uit te halen.” Dat er geen kwade opzet is, gelooft de hoogleraar wel, maar volgens hem heeft de universiteit verkeerd ingeschat hoe dit zou vallen in de gemeenschap.

De universiteit zegt bewust voor dit soort camera’s te hebben gekozen. “Dat is juist gedaan omdat deze camera’s zo veilig zijn. Ze kunnen veel, maar zijn daardoor wel nauwkeurig. Je hebt ook Wifi-telsystemen maar die zijn veel makkelijker te hacken. We dachten met deze camera’s juist safe te zitten.”

Jacobs adviseert de camera’s helemaal weg te halen. “Er ligt nu een basis van wantrouwen bij studenten. Het getuigt ook van scheve machtsverhoudingen, dat het bestuur zomaar een knopje kan omzetten in het gebouw en daarmee veel meer bij kan houden dan noodzakelijk is. De camera’s zijn inmiddels een symbool geworden van verkeerde omgangsvormen. Ik vraag me af of dat nog goed komt.” De universiteit laat weten eerst het onderzoek af te wachten. Daarna pas wordt besloten wat er met de camera’s wordt gedaan.

Leiden Onderwijs Cameragate Universiteit Leiden