Komt de deelscooter naar Leiden? 'Mooi voor ritje naar het strand'

Het verkeer in de Leidse binnenstad kan hectisch zijn: fietsers, bussen, voetgangers en andere verkeersdeelnemers vechten om een plek op de krappe wegen. Wat als ook deelscooterbedrijven zoals Felyx en GO Sharing zich permanent in de stad zouden vestigen? Kan verkeersveiligheid dan nog wel gegarandeerd worden? De gemeente houdt de boot voorlopig af.

Door: Menno Waebeke, Tomas Doolaar, Daphne Nietfeld en Kim Bergsma

‘Wees de eerste in Leiden die een ritje kan maken’, prijkt op de website van deelscooterbedrijf Felyx. De organisatie heeft ter promotie een wachtlijst in het leven geroepen waarmee gebruikers zich kunnen aanmelden voor een mogelijke ‘eerste rit’ in de stad. Inwoners die maar al te graag gebruik willen maken van de vervoersdienst en aanbieders die in de rij staan om de scooters aan te bieden. Alle ingrediënten voor een succesrecept, zou je zeggen, maar in de praktijk blijkt dat nog niet zo simpel.

Felyx was het eerste deelscooterbedrijf dat zijn plannen in Leiden hardop uitsprak. “We hebben zo’n twee jaar geleden voor het eerst contact gehad met de gemeente. Voordat we ons in een stad vestigen maken we daar goede afspraken over”, zegt Daan Wijnants, woordvoerder van Felyx. De onderhandelingen verliepen voorspoedig, totdat concurrent GO Sharing volgens Wijnants roet in het eten gooide.

Geen alternatief
“GO Sharing besloot onaangekondigd in Leiden te beginnen met het aanbieden van deelscooters. Daar werd de gemeente nogal boos over en daar zijn wij de dupe van geworden.” Ondanks meerdere verzoeken heeft GO Sharing niet gereageerd op vragen over hun komst naar Leiden en de geuite onvrede bij Felyx. Voor Felyx is het kwaad echter al geschied: “Je kunt wel zeggen dat GO Sharing het voor ons verpest heeft.”

Als gevolg stelde de gemeente een vergunningplicht in voor het aanbieden van deelscooters. Hierdoor kan geen enkel bedrijf zonder goedkeuring zijn scooters in Leiden stallen of laten gebruiken. Eric Jellema, opgavemanager duurzame mobiliteit bij gemeente Leiden, legt uit waarom: “Uit verschillende onderzoeken blijkt dat de deelscooter vooral een alternatief vormt voor consumenten die normaal te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer reizen.”

Deelscooters dragen totaal niet bij aan onze doelstellingen op het gebied van duurzaam verkeer.

In de ideale situatie zouden juist automobilisten hun auto inruilen voor het elektrische vervoersmiddel, maar in de praktijk blijkt dit niet het geval. Jellema: “Deelscooters dragen daarom dus totaal niet bij aan onze doelstellingen op het gebied van duurzaam verkeer.”

Vertrouwen
Jellema is niet de enige met een kritische blik. Ook rechtenstudent Jasper Schut vraagt zich af of de komst van deelscooters het verkeer in Leiden goed zal doen. Eerder dit jaar startte de hij de petitie Bussen weg uit de Leidse binnenstad nadat een zevenjarig meisje omkwam tijdens een aanrijding met een bus. Nóg een extra groep verkeersdeelnemers in de stad is volgens hem dan ook een slechte zaak.

“Er rijden nu al heel veel scooters in de stad en dat zorgt dagelijks voor de nodige chaos. Leiden heeft een hele oude binnenstad met smalle straatjes, het lijkt me een onverstandig besluit om daar ook nog eens deelscooters aan toe te voegen.” Vertrouwen in de gemeente heeft Schut niet, want met zijn petitie is nooit iets gedaan. “Er wordt al jaren aandacht gevraagd voor de veiligheid in de binnenstad, maar het blijft trekken aan een dood paard.”

Lukraak
Volgens gemeente Leiden heeft de verkeersveiligheid van de binnenstad daarentegen hoge prioriteit. “Daarover worden dagelijks discussies gevoerd, zeker na het tragische ongeval van afgelopen juni”, vertelt Jellema. Maar volgens hem is niet alles afhankelijk van de gemeente of de aanbieder: “De veiligheid van zo’n deelscooter hangt voor een groot deel af van het gedrag van de gebruikers. Aangezien deelscooters zich vooral richten op jongeren kan dat een verhoogd risico zijn. We richten ons dan ook liever op het verbeteren van de veiligheid van fietsers en voetgangers, bijvoorbeeld met het verbreden van fietspaden.”

Dat de geparkeerde deelscooters wel degelijk voor overlast kunnen zorgen in de binnenstad, wordt duidelijk in Haarlem. Sinds 2020 zijn Felyx en GO Sharing actief in de stad en dat gaat gepaard met de nodige problemen: “Vooral in het begin zijn er heel veel klachten binnengekomen over het parkeren. Veel scooters werden lukraak neergezet en de handhaving had simpelweg geen tijd om er iets aan te doen,” zegt Thijs Zijlstra, beleidsadviseur mobiliteit bij gemeente Haarlem. “Dat gaat nu wel steeds beter. De mensen in de stad moeten ook even de tijd krijgen om aan het concept van deelscooters te wennen.”

We kunnen het rijgedrag van onze gebruikers monitoren en eventueel wangedrag aanpakken.

Felyx zegt zelf ook bij te kunnen dragen aan de verkeersveiligheid. “We kunnen het rijgedrag van onze gebruikers monitoren, om eventueel wangedrag aan te pakken. Daarnaast kunnen we boetes uitdelen of consumenten weren van onze app”, legt Wijnants uit. Ook voor de zorgen omtrent het parkeren heeft Felyx een oplossing bedacht: “We vragen onze gebruikers om aan het einde van de rit een foto te maken van het geparkeerde voertuig. Er wordt vervolgens beoordeeld of de scooter juist is neergezet. Op die manier zorgen we ervoor dat de scooters overal in de stad netjes geparkeerd staan.”

Groen gemarkeerde gebieden
Maar zelfs als alle deelscooters op de aangewezen plekken gestald staan, nemen de voertuigen nog steeds veel ruimte in beslag. Volgens Chris Verplancke, directeur van het Stadsparkeerplan Leiden, is er dan ook maar één optie mogelijk wat parkeren betreft: “Je kan ze alleen aan de randen van de binnenstad neerzetten. Leiden heeft na Maastricht de meeste monumenten van Nederland, je moet er niet aan denken dat daar straks allemaal deelscooters tegenaan worden gestald.”

Beleidsadviseur Jellema is het daar mee eens: “We hebben in de binnenstad nu al te weinig ruimte, zelfs voor fietsen. Als daar ook nog eens plekken voor deelscooters moeten bijkomen wordt het een lastig parket.”

In de apps van de deelscooterbedrijven wordt precies aangegeven waar men wel of niet mag parkeren. In de groen gemarkeerde gebieden is dit mogelijk en kan de rit worden stopgezet maar daarbuiten niet, waardoor de bestuurder moet blijven betalen. De gemeente en de aanbieders kunnen dus precies bepalen waar de scooters geparkeerd worden, maar hebben geen invloed op de routes van de reis zelf.

We zijn er ten volste van overtuigd dat deelscooters ook in Leiden kunnen werken.

“De deelscooters zouden ideaal zijn voor ritjes naar de kust of naar de bollenstreek”, geeft Verplancke aan. “Daar is veel vraag naar, omdat in de zomer de stadsbussen overvol zitten.” Ook Wijnants meldt dat Felyx daar potentie in ziet: “De binnenstad is heel goed bereikbaar: alles is op loopafstand. We richten ons daarom niet op het centrum, maar op de ritjes buiten de stad. We willen het autoverkeer vervangen en niet zozeer het lopen of fietsen.” Of gebruikers dit ook daadwerkelijk gaan doen is nog de vraag.

Voorlopig lijkt de komst van deelscooters naar Leiden nog ver weg. Het initiatief ligt bij de gemeente, maar daar ontbreekt de echte wil: “Er zijn wel wat openingen, maar heel enthousiast zijn we nog niet”, concludeert Jellema. Toch geeft Felyx de moed niet op: “We zijn er ten volste van overtuigd dat deelscooters ook in Leiden kunnen werken, mits de juiste afspraken worden gemaakt. We zien dat we succesvol kunnen zijn in een vergelijkbare stad, zoals Haarlem. Dus waarom dan niet in Leiden?” Vooralsnog ziet Verplancke het niet gebeuren: “Ritjes naar de Bollenstreek zouden een goede optie zijn, maar scooters voor de binnenstad in Leiden, dat is echt idioot.”

Dit artikel is onder begeleiding van de redactie van Sleutelstad geschreven door studenten van de masteropleiding Journalistiek en Nieuwe media van de Universiteit Leiden. De studenten kregen voor dit onderzoek een bijdrage van het Leids Mediafonds.
Daags na publicatie van dit artikel heeft GO Sharing alsnog gereageerd. In een korte reactie laat een woordvoerder weten: “Wij erkennen geen realiteit in de uitspraken van Felyx. GO Sharing is nooit actief geweest in Leiden. Wel zijn we in overleg met de gemeente. Na het lezen van het artikel heeft de gemeente ons laten weten dat de geschetste situatie door Felyx niet klopt en dat er geen incident heeft plaatsgevonden waardoor zij ‘boos’ zouden zijn op GO Sharing.”

Duurzaamheid Economie Leiden Regio JNM 2021