Een struikelsteen voor elke vermoorde Joodse inwoner van Leiden

Al dertien Stolpersteine, oftewel struikelstenen, zijn er in te vinden in de Leidse binnenstad. De komende tien jaar wordt dit aantal uitgebreid naar 250. Hoewel de naam doet vermoeden dat ze groot genoeg zijn om over te struikelen, zijn het in werkelijkheid kleine steentjes, onopvallend verwerkt in de stoep voor (voormalig) huizen waar Joden woonden die vermoord zijn in de Tweede Wereldoorlog. Elke Stolperstein draagt een klein messing plaatje met onder andere de naam en sterfdatum van de weggevoerde Joodse bewoners.

De Stolpersteine waren oorspronkelijk een idee van de Duitse Gunter Demnig, vertelt Pieter Schrijnen van de Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden in Nieuws071. “De slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog zijn er niet meer, hun huizen wel. Door in de stoepen voor hun woningen een kleine steen te plaatsen met een messing plaatje, maak je de geschiedenis zichtbaar.” Inmiddels zijn de struikelstenen op meerdere plekken in Nederland te vinden, in Leiden liggen er dertien op vijf adressen.

Cor van der Velden in gesprek met Pieter Schrijnen en Barbara Bikker van de Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden

Op de plaatjes staan niet alleen de naam en geboortedatum van het slachtoffer, maar ook de datum van deportatie, overlijden en de plek van overlijden, vaak een concentratiekamp. Belangrijk voor de nabestaanden, zegt Barbara Bikker (Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden). “De namen noemen, bij de plek waar ze voor het laatst in vrijheid woonden, dat noemen zij een prachtig cadeau. Het zorgt ervoor dat deze mensen, en hun verhaal, nooit vergeten wordt.”

Uitzoekwerk
Er gaat veel werk vooraf aan het plaatsen van de struikelstenen. Schrijnen: “We zoeken in allerlei archieven, niet alleen in Leiden, maar zelfs in Amerika en Israël. Het is zoeken, zoeken, zoeken en checken, checken, checken. Gelukkig hebben we veel hulp.”

Als het uitzoekwerk gedaan is, wordt de buurt erbij betrokken. Bikker: “Er komt zo’n steen in je buurt te liggen, dan wil je dat je kinderen het verhaal erachter begrijpen. Daarom betrekken we ook de dichtstbijzijnde scholen.” Ook praktisch zijn de buurtgenoten nodig. “De plaatjes worden gauw vies, ze liggen ten slotte in een stoep. Het is fijn als de buurtbewoners ze af en toe willen schoonmaken. Dat houdt het ook weer levend.”

Erkenning
In een intieme setting worden vrijdag de eerste nieuwe stenen geplaatst, bij de universiteitsbibliotheek op de Witte Singel. Schrijnen: “De familie waar we die stenen voor leggen, vindt het heel fijn om erkenning te krijgen voor het lot van hun grootmoeder en oom. Het is voor hen belangrijk dat niet alleen zij dit dragen, maar ook anderen die het steentje zien en eroverheen lopen.”

Als het goed is volgen er in juni nieuwe Stolpersteine in de Vogelbuurt en Raadsherenbuurt. Het is de bedoeling dat er de komende tien jaar nog 200 tot 250 Stolpersteine bijkomen. Meer informatie over het project is te vinden op www.herdenkingleiden.nl.

Leiden Maatschappij Stolpersteine in Leiden