“Bespreken oorlogsgeweld is wat anders dan bekladden monument”

De bekladding van het Indië-monument afgelopen dinsdag zwengelt de discussie aan, wat er met monumenten moet gebeuren die herinneren aan het koloniale verleden van Nederland. Tegenstanders zien beelden als het Indië-monument het liefst uit het straatbeeld verdwijnen, nabestaanden van de veteranen hechten juist veel waarde aan een herdenkingsplaats.

De tweedeling over het Indië-monument begint al bij de betekenis ervan. De makers van het monument, dat in 1999 werd geplaatst, wilden met het monument de Nederlandse soldaten herdenken die naar het voormalige Nederlands-Indië waren gestuurd. Sommige soldaten gingen vrijwillig, maar er waren ook vele dienstplichtigen. Onder verschillende soldaten kwamen al snel bedenkingen over hun inzet.

‘Gewone Nederlandse jongens’
In eerste instantie moest Nederlands-Indië van Japan bevrijd worden, maar toen de Japanners gecapituleerd hadden, werden de veteranen ingezet in de politionele acties tegen Indonesische onafhankelijkheidsstrijders. “Het beeld laat zien wat gewone Nederlandse jongens daar is overkomen”, vertelt Frans Werter, zoon van Indië-veteraan en oprichter van het beeld Jan Werter. “Dit is niet het beeld dat het verleden verheerlijkt.”

Tegenstanders kijken daar anders tegenaan. In het filmpje waarin leden van actiegroep Doorbraak de beeldjes inpakken en oproepen tot een beeldenstorm, zegt de voice-over dat Leiden met het monument “eer wordt betoont aan moordenaars” en “dat hun slachtoffers dood worden gezwegen.” Daarom verdienen volgens Doorbraak beelden als het Leidse Indië-monument geen plek op straat.

Gert Oostindie, emeritus Hoogleraar Koloniale Geschiedenis aan de Universiteit Leiden, begrijpt de kritiek van de tegenstanders van koloniale monumenten. Hij begrijpt echter niet dat die kritiek geuit moet worden in bekladdingen: “In het onderzoek naar de oorlog in Indonesië, waar ik ook aan heb meegewerkt, komen wij tot de conclusie dat de Nederlandse krijgsmacht zich schuldig heeft gemaakt aan zeer extreem geweld. Dat moet besproken worden. Dat bespreken is wat anders dan het bekladden van monumenten. Ik denk niet dat je daar veel mee opschiet.”

Keuze
Een belangrijk twistpunt in de discussie over de veteranen, is of zij een keuze hadden om uitzending naar Indonesië te weigeren. Doorbraak meent van wel, en verwijst daarbij naar verhalen die wel geweigerd hadden om te gaan.

Maar volgens Hoogleraar Oostindie was het voor jonge soldaten niet makkelijk om de dienstoproep te weigeren, omdat daar een lange gevangenisstraf tegenover stond. “Men ging omdat het moest. Tegelijk werd hen verteld: jullie worden de Canadezen van Indonesië. Iedereen staat te klappen als jullie aankomen, om hen te bevrijden.”

Context
De discussie over het monument blijft voorlopig bestaan. Raadslid Malcolm Jones (Partij voor de Dieren) ziet een rol voor de gemeente om het koloniale geweld in Indonesië bespreekbaar te maken. In een raadsvraag stelt Jones voor, om door bijvoorbeeld een informatiebord meer context te geven over de oorlog en het geweld in Indonesië.

Leiden Maatschappij Politiek Leidse Beeldenstorm