Gas minderen: kunnen warme terrassen nog wel?

Terwijl heel Europa manieren zoekt om energie te besparen, kan je in Leiden op een frisse herfstavond nog op terrassen zitten in de gloed van de terrasverwarming. Voor wie zich daar ongemakkelijk bij voelt: het kan anders.

Dat blijkt uit een onderzoek voor de gemeente Leiden dat deze week wordt afgerond. Het is gedaan door de Stichting Duurzame Horeca Nederland, een organisatie die in Leiden gevestigd is en deze regio als proeftuin ziet. Ze helpen café’s en restaurants op allerlei manieren om zuiniger om te gaan met de planeet. Daaronder valt ook besparing op energie, waar nu weer alle ogen op gericht zijn.

Lees alle artikelen terug in het ‘Gas minderen’ dossier van Sleutelstad

Geen issue
Dat juist in Leiden in zekere zin de voorhoede van de duurzame horeca te vinden is, valt de argeloze voorbijganger niet direct op. Terwijl in Amsterdam al weken campagne gevoerd wordt tegen terrasverwarming, is dit onderwerp in onze stad nog niet het nieuws van de dag.

Als je de meningen peilt, is er nog weinig terrasschaamte te bespeuren. Ook in de gemeentepolitiek is de terrasverwarming dit jaar geen big issue. Maar misschien verandert dat als later deze week het onderzoek van Duurzame Horeca Nederland is afgerond. Na wat rondvragen kwamen we bijna bij toeval bij deze organisatie terecht. En voorzitter Minke Vorstenbosch heeft een helder verhaal.

Duurzame terrassen
“We merken natuurlijk dat het voor de horeca lastige tijden zijn”, legt ze uit. “En om dan óók nog te moeten verduurzamen, dat vindt men vaak lastig. Toch hoeft dat niet zo’n grote hobbel te zijn. Met slimme maatregelen kan je vaak ook kosten besparen.”

Die redenatie gaat zeker op nu de energieprijzen door het dak gaan. Dus je zou denken dat ondernemers er vanzelf wel achter komen wat er allemaal te besparen valt. Maar bij de Leidse horeca lijkt er op energiegebied dit jaar nog weinig veranderd. Dat is ook de gemeente opgevallen.

“Daarom vroeg de gemeente ons om een onderzoek naar alternatieven voor terrasverwarming”, vertelt Vorstenbosch. Dat onderzoek rondt ze deze week af. Aanleiding is een subsidieregeling voor duurzame terrasverwarming die Leiden in het coronajaar 2020 lanceerde. “Daarvan is eigenlijk weinig gebruik gemaakt. Dus was de vraag: hoe komt dat, en hoe zou het beter kunnen?”

Plaids
De conclusies van het onderzoek moeten nog geschreven worden, maar een paar indrukken kan ze wel al geven: “Opvallend genoeg heeft een groot deel van de horeca géén verwarmd terras. Het gaat vooral om enkele grootverbruikers. En moet je die subsidiëren om de bezoekers op een andere manier warm te houden?” De vraag is of dat eerlijk is tegenover andere cafés en restaurants, die uit zichzelf al zuiniger met energie zijn.

Misschien is de beste oplossing dus om álle terrashouders een set behaaglijke plaids te geven – bijvoorbeeld met de Leidse sleutels erop – waarmee bezoekers zich warm kunnen houden. De heaters zouden dan overbodig worden. Aan deze verregaande oplossing kleven wel bezwaren. “Als mensen die dekens gratis krijgen, zal niet iedereen er zuinig op zijn”, beseft Vorstenbosch. “En dan drijven er straks elk weekend dekens in de grachten.”

Rode lampen
De terrashouders die nu nog heaters hebben staan, lijken ook niet happig om ze weg te halen. Dus is er ook gekeken naar minder verregaande alternatieven dan warme dekens. “Op elektrische heaters kan je bijvoorbeeld een tijdschakelaar of bewegingsdetector zetten, zodat er alleen verwarmd wordt als er echt iemand zit”.

Een bezwaar van terrashouders daartegen is dat zo de gastvrije uitstraling verloren gaat. Maar daar is een oplossing voor. “Voor die uitstraling kan je een paar rode lampen gebruiken. Pas als er klanten zitten, hoeft de echte heater aan te gaan.” In enkele aantal stadscentra, zoals Breda, Valkenburg en Den Haag, loopt een proef met deze aanpak.

Warme kussens
En er zijn nog meer alternatieven. Zoals kussentjes van Stoov of Sit and Heat met verwarming, die alleen aangaan als je erop gaat zitten. Volgens Vorstenbosch gebruiken die wel vijftig keer minder energie dan terrasheaters. Ze houden je op vitale plekken warm – terwijl je hoofd koel blijft.

Alleen kunnen ook die kussentjes kwijt raken. “Dat is het voordeel van die heaters: die verdwijnen niet zomaar en gaan ook niet gauw de gracht in.” Dus het wordt nog wel even puzzelen voor de gemeente, wat nou de beste aanpak is voor de Leidse terrassen. En de oplossing met de rode lampen is dan voor de huidige energieslurpers misschien het beste compromis.

Energieslurpers
Over energieslurpen gesproken: hoeveel energie wordt er nou verstookt bij de huidige terrasverwarming? Daarover circuleren uiteenlopende berekeningen. Maar met gegevens van Milieu Centraal valt wel een ruwe schatting te maken.

Een terras met tien elektrische heaters van 2000 watt gebruikt per uur 20 Kilowatt-uur (kWh). Als die een half jaar lang bijna elke avond aanstaan, telt dat op tot 800 uur of 16.000 kWh. Dat is gelijk aan het stroomgebruik van zeven gezinnen. En zelfs bij een optimistisch geschatte stroomprijs van 40 cent kost dat 6400 euro per jaar: zeker de moeite waard om op te besparen.

Week extra vakantie
Toch is terrasverwarming niet het enige en ook niet per se het grootste energieprobleem van de horeca. Dat bleek al in 2017, toen de net opgericht stichting Duurzame Horeca met steun van de gemeente aan 55 Leidse horecabedrijven een Energiescan kon aanbieden. En dit jaar blijkt dat opnieuw, nu de energiecrisis tot een nieuwe ronde van deze scans leidt. Er is budget voor 45 deelnemers en daarop hebben nu 15 bedrijven ingetekend. Er zijn dus nog dertig scans in de aanbieding.

Uit de scans blijkt dat veel restaurants nog winst kunnen boeken door zuiniger te koken en te koelen en door slimmer om te gaan met de verlichting. “Het makkelijkste is de overstap naar led-verlichting. Die verdien je heel snel terug”, legt Vorstenbosch uit. “Maar het scheelt ook al wanneer je de verlichting in je zaak pas aan doet tegen de tijd dat de klanten komen.”

In een nog steeds actueel filmpje op Youtube liet de eigenaar van restaurant ’t Krabbetje vijf jaar geleden al zien met welke simpele ingrepen hij op energie bespaarde. En de truc om het licht in de zaak pas later aan te doen leverde hem toen al een flinke winst op: “Daardoor kan ik ieder jaar een extra weekje op vakantie”. Met de huidige energieprijzen kan dat sommetje alleen maar gunstiger zijn.

Dit is de twaalfde aflevering van een reeks berichten over “Gas minderen” van Sleutelstad. Deze serie is mede mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds.

Duurzaamheid Economie Leiden Gas minderen