Taalsafari Leiden: 'Liever Turks dan Paaps'

De komende tijd publiceert Sleutelstad wekelijks een aflevering van Taalsafari Leiden. Een serie die historicus/journalist Girbe Buist maakt met steun van het Leids Mediafonds.

De gevel van het stadhuis in Leiden zit vol versieringen, waarvan de meeste een boodschap uitdragen. Zo staan er boven op de daklijst van het stadhuis kegelvormige punten met bollen met op de spits halve maantjes. Deze islamitische symbolen verwijzen naar het motto van de watergeuzen die in 1574 Leiden hebben bevrijd van de Spanjaarden: liever Turks dan Paaps.

Deze spreuk werd door de watergeuzen gebruikt om aan te geven hoe ‘anti-katholiek’ zij waren. De Turken werden in die dagen gezien als een grote bedreiging voor Europa, maar de gebetenheid van de Geuzen op de katholieken was zo fel, dat men zelfs de Turken verkoos boven de katholieke Filips II van Spanje.

De leuze wordt tevens gevonden op zilveren geuzenpenningen in de vorm van een wassende maan, die door de geuzen aan hun kleren werden gedragen. Ook lieten de Geuzen een Turkse snor staan. Nabij IJzendijke in Zeeuws Vlaanderen ontstond eind 16e eeuw zelfs het gehucht Turkeye.

In de periode 1565-1579 werd de leus aangehaald om het contrast tussen de relatieve  godsdienstvrijheid in het Ottomaanse Rijk en de intolerantie in de Nederlanden onder Filips II mee aan te geven. Over die Turkse tolerantie werd in zowel Frankrijk als in de Nederlanden gesproken. De sultan was een voorbeeld van het argument dat het tolereren van diverse stromingen geen chaos teweeg hoeft te brengen, zoals de tegenstanders van tolerantie beweerden.

De Taalsafari Leiden wordt mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds.

Leiden Maatschappij Taalsafari Leiden