Met een oud huis energieneutraal? Leidse koplopers doen het

Straks, in oktober, wordt het kouder. De gasprijs loopt weer op en een kwart van de lezers gaat op kierenjacht. Honderden gaan op zoek naar isolatiebedrijven – die dan al tot de lente volgeboekt zijn. Wordt het voor oude huizen dus weer een dure winter? Niet voor een klein groepje koplopers. Hun huizen zijn al van het gas af en soms zelfs energieneutraal. Hoe flikten ze dat, en wat valt daarvan te leren?

Vrienden van uw verslaggever zaten deze winter drie maanden in een vakantiewoning. Hun huis werd grondig verbouwd. Vloeren, kozijnen, muren en dak geïsoleerd. Triple glas erin, vloerverwarming, zonnepanelen en een warmtepomp. Nu wonen ze praktisch energieneutraal.

Lees alle artikelen terug in het dossier ‘Zijn we klaar voor de winter?’ van Sleutelstad

Deze gepensioneerde academici zijn niet de enigen. Ze horen bij de koplopers die niet willen wachten met verduurzamen. Ze brengen hun huis in één klap een halve eeuw vooruit. Daar hebben ze de tijd, de moed en het geld voor. Misschien duurt het dertig jaar om de kosten terug te verdienen, maar dat schrikt ze niet af. En de eerste beloning krijgen ze direct: extra comfort en het besef dat ze iets doen tegen de klimaatcrisis.

Stip
Zulke stappen zijn voor veel huizenbezitters ondenkbaar. Waar haal je de tijd en het geld vandaan, en het organisatietalent? Niet toevallig zijn de koplopers van de verduurzaming vaak pensionado’s, hoog opgeleid en met flink wat spaargeld.

Maar er zijn ook pioniers met een drukke baan, zonder veel reserves, die er toch in geslaagd zijn hun huis ingrijpend te verduurzamen. In kleinere stappen, steeds kijkend wat er mogelijk was. Die operatie vulde jarenlang hun vrije tijd, want als pioniers moesten ze veel zelf uitzoeken. Deze mensen bewijzen dat het kán. Ze zetten voor anderen een stip op de horizon.

Eind oktober zagen we tijdens de landelijke Duurzame Huizenroute al hoe de Engelse Leidenaar Colin Wells zijn huis uit 1929 aardgasvrij heft gemaakt. En afgelopen maand boden de Leidse Duurzame Huizendagen een nieuwe kans om met eigen ogen het werk van duurzaamheidspioniers. Wat zijn dat voor mensen, wat deden ze en hoe diep moesten ze in de buidel tasten?

In stappen
Zo iemand is Jeroen Bussmann, universitair docent biofarmaceutische wetenschappen. Hij woont sinds 2013 met zijn vrouw en twee kinderen in de Meeuwenlaan in Leiderdorp, in een huis uit 1970. In die tijd werd er nog weinig geïsoleerd. Ook met de lage tarieven van toen was de energierekening 2.000 euro per jaar. En ’s winters was het vooral boven in huis koud en vochtig.

De isolatietoestand van het huis kwam neer op energielabel D. Toen hij het huis in 2019 van de verhuurder kocht, wilde hij snel aan de slag met verduurzamen. En achteraf gezien was dat een slim moment. Als hij niks had gedaan, was zijn energierekening afgelopen jaar opgelopen tot boven de 5.000 euro. En nu betaalt hij helemaal niks.

Hoe doe je zoiets met een huis vol mensen? Hoe is dat haalbaar en betaalbaar? Het antwoord van Bussmann is simpel: doe het in stappen. En onder het motto ‘meten is weten’ hield hij de vinger aan de pols, zodat hij geen duurdere maatregelen hoefde te nemen dan zijn huis nodig had. Zo is het doel ‘Nul op de meter’ nu bereikt.

Ingepakt
De eerste stappen waren: kierenjacht en verbeterde isolatie. Spijtvrije maatregelen die je in elk ouder huis kan nemen, ook als je verwacht dat er snel een warmtenet komt. Dus het huis werd stevig ingepakt: de kozijnen kregen HR++ glas, de kruipruimte kreeg isolerende Tonzon-kussens, de spouwmuren kregen extra isolatie.

Steeds nam Bussmann de tijd om offertes kritisch te vergelijken. En toen geen van de aanbiedingen voor dakisolatie hem beviel, deed hij die klus zelf: met handige isolatieplaten aan de binnenkant van het dak.

Lichte warmtepomp
Als bèta is hij handig met sommetjes. Dus kan hij de winst laten zien van elke isolatiestap. Uit twee schematische huisjes in de oude en de nieuwe situatie blijkt dan dat in een koude winter, bij tien graden onder nul, het warmteverlies nu nog maar vijf kilowatt is – drie keer zo weinig als voorheen.

Een zo goed geïsoleerd huis is makkelijker te verwarmen. Bussmann berekende dat een lichte hybride warmtepomp van vier kilowatt al genoeg was. Die kán samenwerken met de CV-ketel, maar blijft in een gasloos huis bruikbaar als lucht-water-warmtepomp. Inmiddels is de gasketel weg, en hangt in het huis een bescheiden airco. Die zorgt in de zomer voor koelte en levert ’s winters op koude dagen net dat beetje extra warmte.

Zonnepanelen
“Voor het besparen op je CO2-uitstoot is de warmtepomp de grootste klapper die je kan maken”, legt hij uit. “Elke kilowatt stroom wordt omgezet in vier kilowatt voor je verwarming. En die stroom wordt intussen duurzaam opgewekt met zonnepanelen.”

De complete puzzel die Bussmann legde, telt nog meer stukjes. Door technische aanpassingen werkt de verwarming al goed bij een watertemperatuur van 35 graden, wat weer energie scheelt. Met een speciale heatcycle installatie wordt warmte uit het afvalwater teruggewonnen. En ook het koken gaat nu elektrisch. “Ons gascontract is al opgezegd.”

Het machinepark, boven in huis. Met 200 literboyler, buffer- en expansievat en de binnenunit van de warmtepomp

Kostenplaatje
Aan alles is te zien dat Jeroen Bussmann een perfectionist is. Hij let op alle details en neemt geen genoegen met halve oplossingen. Dus dan denk je al gauw: zo’n ingrijpende aanpassing van je huis zal toch onbetaalbaar zijn? Maar de werkelijkheid is anders. De kosten van isolatie, nieuwe apparaten en installatie daarvan bedroegen in totaal 34.500 euro.

Van dit kostenplaatje werd 8.600 euro vergoed door subsidies. De rest kon de huiseigenaar grotendeels lenen, tegen 1,6 procent rente. Hij hoefde maar 900 euro zelf te betalen. Daarnaast kost de lening 145 euro per maand. Voor dat geld bespaart hij maandelijks honderden euro ’s. “Dat kan dus wel uit”, is zijn conclusie.

Drempels omlaag
Het is soms een tijdrovende zoektocht geweest. Het scheelde daarbij dat Bussmann zelf alles kon doorrekenen, dat het zijn eigen huis was en dat hij kon lenen tegen zo’n lage rente. Niet elke lezer zal dus direct kunnen besluiten: dat ga ik komend jaar ook zo doen!

Wel hebben het stadsbestuur en de rijksoverheid het nu makkelijker gemaakt voor mensen die het voorbeeld van zulke pioniers willen volgen. Energiecoaches kunnen je gratis advies geven. En voor gezinnen met een inkomen onder de 60.000 euro is de rente op isolatieleningen onlangs naar nul procent gegaan. De drempels voor verduurzaming zijn dus verlaagd. Toch blijven er voetangels en klemmen. Daarover rapporteren we in volgende afleveringen van deze reeks.

Dit is aflevering drie van de serie ‘Zijn we klaar voor de winter?’ waarin Sleutelstad onderzoekt hoe de verduurzaming van Leidse woningen verloopt. Deze serie wordt mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds.

Duurzaamheid Leiden Leiderdorp Zijn we klaar voor de winter?