Geveild: 400 jaar oude liefde voor de Leidse geschiedenis

Al in 1614 verscheen het eerste geschiedenisboek over Leiden. Twee exemplaren van dat boek met als titel ‘Beschrijvinge der Stad Leyden’ van Jan Janszoon Orlers, waaronder een eerste druk, worden nu geveild bij het Leidse veilinghuis voor boeken: Burgersdijk en Niermans. Het zijn historische boeken voor de liefhebbers van Leiden. Eigenaren van de tweede druk hebben er zelfs een eeuw later extra prenten aan toegevoegd.

“In het voorwoord van het boek schrijft Orlers dat hij op historische gronden kan zeggen dat Leiden de oudste stad is van Nederland”, vertelt Arne Steenkamp van het veilinghuis. “Ouder dan Haarlem. Dat was voor hem belangrijk. In de Romeinse tijd was er volgens Orlers al sprake van Lugdunum ofwel Leiden. Hij zag Leiden zo ongeveer als het centrum van het universum.”

Arne Steenkamp in gesprek met verslaggever Roeland van Wely over ‘Beschrijvinge der Stad Leyden’ van Jan Janszoon Orlers

De auteur Orlers was een neef van Jan van Hout, de bekende stadssecretaris van Leiden. Zelf schopte Orlers het tot burgemeester van Leiden. “In die dagen gingen alle steden in de jonge Republiek hun eigen stad ophemelen met een publicatie. Maar Orlers was er vroeg mee. De mensen in die tijd waren ongelooflijk begaan met het wel en wee van hun stad. Het boek behandelt dan ook niet alleen de bekende historische feiten, maar ook alle gebouwen en de mensen die er leefden”, licht Steenkamp toe.

Dikker
De tweede druk uit 1641 heeft zijn voor- en nadelen. Het boek is dikker, omdat Orlers in die editie meer aandacht schonk aan de administratieve kant van de Leidse geschiedenis. “Dat levert niet het boeiendste deel op van het boek, maar voor Orlers was het kennelijk belangrijk om dat ook te behandelen”, aldus Steenkamp. “In de tweede druk wordt dan wel weer voor het eerst Rembrandt genoemd. En dat hij een groot schilder is.”

Als eigenaar van het veilinghuis krijgt Steenkamp veel oude boeken in handen. “Ik houd van alle oude boeken. We zijn een in Leiden gevestigd veilinghuis. Dus natuurlijk hebben we altijd een warme plek voor Leidse boeken. Ik wil niet zeggen dat deze boeken zeldzaam zijn. Ze komen regelmatig voor. Gelukkig. Ik heb zelf een tweede druk in mijn boekenkast staan thuis, omdat ik het een mooi boek vind. En in het boek kan je ook het een en ander vinden over het huis waarin dit veilinghuis is gevestigd, Templum Salomonis.”

Prenten
De exemplaren die worden geveild zijn compleet. Dat ligt niet voor de hand, want het was vroeger niet ongebruikelijk dat bijvoorbeeld de plattegrond van de stad Leiden eruit werd gehaald. In de tweede druk bevinden zich meer prenten dan in de eerste. “Bij de tweede druk dachten ze blijkbaar dat het boek meer illustraties kon gebruiken.” Maar in de tweede druk zijn bovendien later door eigenaren van het boek extra platen toegevoegd. Steenkamp wijst op een plaat van het pesthuis. “Die hoort daar oorspronkelijk niet in. En ook de gravure van de Burcht uit 1742 is van ruim honderd jaar later.”

De boeken lijken eeuwenlang liefdevol te zijn behandeld. “Deze boeken hebben Leiden nooit verlaten, denk ik. Ze hebben altijd in een kast gestaan van een stadsgenoot die trots was op Leiden.” Beide boeken met de lange titel ‘Beschrijvinge der Stad Leyden. Inhoudende ’t Begin, den voortgang, ende den wasdom der selver’ zijn voor het publiek in te zien tijdens de kijkdagen van het veilinghuis van 10 tot 13 november.

Cultuur Leiden