Bouwbedrijven, leveranciers en winkeliers over de gevolgen van de zero-emissiezone

Leiden voert per 1 januari een emissievrije zone in voor bedrijfsvoertuigen. En niet alleen Leiden. Ook in dertien andere grote en middelgrote steden gaan dan dergelijke regels in. Later volgen nog vijftien steden.

De komende paar weken gaat Sleutelstad dieper in op de gevolgen voor ondernemers, de voorbereiding op de invoering en het politieke proces dat eraan vooraf is gegaan. Ook kijken we naar uitzonderingen en ontheffingen en beantwoorden we de vraag: heeft de invoer van een emissievrije zone in de binnenstad nut? Vorige week verscheen in deze serie de aflevering over de gevolgen voor ondernemers in de food-sector.

Deze week kijken we naar de gevolgen voor ondernemers in de non-food sector. Het gaat daarbij om bouwbedrijven, winkeliers en ook de lokale overheid. Kunnen deze allemaal zonder problemen over, en welke uitdagingen zijn er bij de voorbereiding?

Bouw
In de binnenstad hebben bouw- en klusbedrijven sowieso al te maken met uitdagingen. Een grote hijskraan in een smal steegje vraagt de nodige voorbereiding. De zero-emissiezone voegt daar nog een grote uitdaging aan toe. Lukt het alle bouwbedrijven om over te gaan naar schoon vervoer, of gaan bouwbedrijven het centrum mijden?

Installatiebedrijf Freek van Os is een van de bedrijven die zich al redelijk voorbereid heeft op de nieuwe regels. “We hebben het grootste deel van ons wagenpark geëlektrificeerd’, vertelt eigenaar Harm van Os. Zijn bedrijf is gevestigd in Voorschoten maar komt vaak in de Leidse binnenstad. Daarom was voorbereiding op de nieuwe milieuregels een nobrainer voor het bedrijf. “Het was eigenlijk geen optie om niet over te gaan”, aldus Van Os. De firma timmert overigens al jaren flink aan de duurzaamheidsweg. Onder meer bij de nieuwbouw van hun bedrijfspand in de Voorschotense Dobbewijk.

Harm van Os over de omschakeling op elektrisch vervoer die het bedrijf de afgelopen jaren stapsgewijs maakte.

Test
Die overgang deed het bedrijf zonder al te veel weerstand. “Onder aan de streep is elektrisch rijden schoner. Het past ook bij ons bedrijf en mijn persoonlijke visie.” Het bedrijf heeft dit jaar tien elektrische auto’s geleverd gekregen. Vorig jaar hadden ze er al vier a vijf rijden. “Dat was een soort test om te kijken: bevalt het ons of niet? Dat is goed bevallen dus toen hebben we bijbesteld.” Toch heeft het instellen van de zero emissiezone wel degelijk invloed gehad op de beslissing elektrische voertuigen te kopen. “Je kan het wel willen maar je bent ook een bedrijf. Je moet jezelf niet uit de markt prijzen.” Of Van Os dan ook was overgestapt op elektrisch als hij daar niet toe verplicht was, is nog maar de vraag. “Dat weet ik niet zeker.”

Werklocaties
Ook bouwbedrijf Burgy heft zich al terdege voorbereid op de uitstootvrije toekomst. Het bouwbedrijf werkt vrijwel uitsluitend in oude binnensteden en krijgt niet alleen in Leiden te maken met regels voor zero emissie, maar ook in andere steden. “De oude binnensteden zijn ons werkgebied. De vier grote steden, Delft, Leiden. dus we moesten ook wel voorbereiden. Enerzijds omdat we anders we niet meer op onze werklocaties kunnen komen, maar anderzijds ook gewoon omdat je het moet willen.” Het bedrijf met het kantoor aan de Amphoraweg in Leiden begon al vijf jaar geleden met investeren in duurzame mobiliteit.

Jeroen Wienbelt van Bouwbedrijf Burgy is al jaren bezig met de verduurzaming van het wagenpark.

Taxi
Wienbelt prijst zich gelukkig met het feit dat Burgy een echt familiebedrijf is, waarvan ook de eigenaar het belangrijk vindt om te verduurzamen. De afgelopen jaren zijn niet alleen de dieselbusjes en een vrachtwagen vervangen voor elektrische exemplaren, maar werd ook een traject ingezet om het personeel mee te nemen bij het maken van die slag. “Vroeger had iedereen zijn eigen busje met gereedschap. Dat ging dan na werk mee naar huis. Nu komen de meesten met het openbaar vervoer. En lang niet altijd meer hier naar kantoor, maar vaak direct naar de bouwplaats. Dat was voor sommigen best een dingetje, maar we hebben doorgezet. Iemand vroeg bijvoorbeeld wat hij moest doen als zijn kind ziek zou worden en hij dat meteen moest gaan ophalen bij de dagopvang. Toen hebben we als bedrijf gezegd: Dan neem je op kosten van de zaak een taxi. Hoe vaak denk je dat dat in de afgelopen jaren is gebeurd?”

Deels werd Burgy bij om omschakeling geholpen door een grote klus op het Binnenhof in Den Haag. “Daar kan je gewoon niet met de auto komen, dus dan moet je wel”, zegt Wienbelt. Het Leidse bedrijf heeft er een tijdelijk onderkomen gehuurd tegenover het Binnenhof. Zo’n uitvalsbasis is echt wel nodig bij deze werkzaamheden die meerdere jaren duren. “En we zitten nog steeds een klein beetje in Leiden”, lacht Wienbelt. “Vroeger waren er om het Binnenhof stadhouderlijke kwartieren en waar wij nu zitten was het Leidse.”

Weggestemd
De gemeente Leiden voert de regels voor uitstootvrije bevoorrading in, maar ontkomt er zelf ook niet aan. “Alles wat voor de ondernemers geldt, geldt ook voor onszelf”, zegt wethouder Ashley North van mobiliteit. North is vol vertrouwen dat de invoering goed zal verlopen. “Zeker met het goede nieuws van de afgelopen week. De Tweede Kamer heeft nu ook definitief besloten dat ze zones doorgaan. Alles maatregelen om de zones te beperken zijn weggestemd en dat is heel goed nieuws voor de ondernemers die al geïnvesteerd hebben.”

Wethouder Ashley North over alle regels waar de gemeente ook zelf aan moet voldoen.

Wagenpark
De gemeente Leiden beschikt over een enorm divers wagenpark. Al die voertuigen moeten ook aan de zero-emissie-eisen gaan voldoen. “In het voorjaar hebben we een belangrijke stap gezet door veel geld beschikbaar voor te stellen om elektrische wagens aan te schaffen.” Voor de gemeente worden dus dezelfde regels gehanteerd als voor de bedrijven.

Binnen de gemeentelijke organisatie geldt dat eveneens voor sociaal werkbedrijf DZB en voor de afdeling Stedelijk Beheer. “Dat betekent dat per 1 januari ook de gemeente Leiden niet meer met voertuigen die op euro-4 diesel rijden de binnenstad in mag rijden en dat we alles wat elektrisch beschikbaar is ook moeten aanschaffen.” Daar staat tegenover dat ook voor de gemeente dezelfde ontheffingen mogelijk zijn als die waar het bedrijfsleven gebruik van kan maken. Op eentje na. De gemeente kan zich niet beroepen op een tekort aan financiële middelen voor de aanschaf. “Op dat punt zijn we voor onszelf inderdaad strenger als voor bedrijven.’

Elektrische kolkenzuigers zijn nog niet verkrijgbaar. (Foto’s: Chris de Waard)

Kolkenzuiger
De gemeente Leiden geeft zichzelf dus een ontheffing voor materieel dat niet elektrisch verkrijgbaar is. “Kolkenzuigers bijvoorbeeld”, weet North. “Dat zijn grote vrachtwagens met een slurf eraan die de putten leeg zuigen.” Hetzelfde geldt nu nog voor vuilniswagens. “Naar verwachting ontwikkelt de markt zich wel richting elektrische alternatieven, maar we kijken ook naar andere vormen van inzameling. Bijvoorbeeld over het water.” De eerste resultaten van de nieuwe regels zijn in het centrum al te zien. “De veegwagens zijn al elektrisch en de eerste bestelwagens ook.”

 

De Veegwagens van de gemeente Leiden zijn al vervangen voor elektrische exemplaren. (Foto: Chris de Waard)

Biodiesel
Overigens blijft een deel van het gemeentelijke wagenpark nog wel op diesel rijden. North: “Oudere voertuigen die niet in de binnenstad hoeven te zijn, kunnen nog blijven rijden. Dat doen ze voortaan wel uitsluitend nog op biodiesel. Dat scheelt negentig procent van de CO2-uitstoot”

Handhaving
Het handhaven van de zero-emissiezone gebeurt vooral met camera’s. Die zijn de afgelopen tijd al geplaatst aan de randen van de zone. Samen met de bijbehorende borden. Daarnaast maakt de afdeling gebruik van een hybride scanauto. Alleen de vrachtwagentjes van handhaving die verkeerd gestalde fietsen weghalen bij het station rijden nog wel op diesel en moeten nog vervangen worden.

Waarschuwing
Op 1 januari start de gemeente Leiden met de handhaving van de zero-emissiezone. De eerste zes maanden gelden als ‘coulanceperiode’. Er worden dan nog geen boetes uitgedeeld. Wel krijgen overtreders een waarschuwing op de mat. Vanaf de zomer gaan overtredingen echt geld kosten. “Maar ik hoop dat de meeste mensen zich aan de zone zullen houden. Iedereen kan de komende tijd ook nog terecht bij onze logistieke makelaars voor een gratis advies op maat.”

Logistiek adviseur Michael van Wijngaarden fungeert als spin in het web tussen het bedrijfsleven en de gemeente Leiden.

Officieel wordt zijn functie ‘logistiek makelaar’ genoemd, maar Michael van Wijngaarden spreekt zelf liever van adviseur. Namens de gemeente Leiden gaat hij in gesprek met ondernemers die de stap naar zero-emissie de komende tijd nog moeten maken, maar niet goed weten hoe. “Ik ga het liefst langs bij de bedrijven om het allemaal ook even met eigen ogen gezien te hebben”, zegt Van Wijngaarden. “En dan ruimen we anderhalf uur in voor een gratis gesprek over slimme en schone logistiek. En we zijn heus niet alleen elektrische busje aan het verkopen. Als iemand een bedrijfswagen maar een keer per week gebruikt is dit misschien een goed moment om eens te kijken naar alternatieven.” Hij doelt daarbij onder meer op het gebruik maken van een stadshub. “We hebben een probeeraanbod vanuit de gemeente om een aantal leveringen gratis uit te laten voeren. Zo kan iedereen dan zelf uitproberen.”

Van Wijngaarden benadrukt dat er echt voor elke ondernemer een oplossing is. “Er valt nooit iemand tussen wal en schip. Maak gewoon een afspraak met ons, want alleen met goede informatie kan je een juist besluit nemen.” Na afloop van zo’n gratis adviesgesprek krijgt de ondernemer een rapport met ook een kostenberekening. “Maak daar gebruik van.”

Hulpdiensten
“Wij moeten zelf ook gewoon voldoen aan de regels”, vertelde wethouder Ashley North eerder dit jaar. Met ‘wij’ verwijst hij naar de gemeente zelf, maar ook naar hulpdiensten zoals brandweer, politie en ambulance. De komende jaren komen deze allemaal wel nog in aanmerking voor ontheffingen. Toch moeten deze zo langzamerhand gaan nadenken over wat ze daarna gaan doen.

Bij de brandweer is van elektrische bluswagens nog geen sprake. “We hebben recent onze bluswagens vervangen. Die rijden op diesel maar voldoen aan alle huidige milieu-eisen. Voor de zero emissiezone krijgen we een ontheffing”, zegt woordvoerder Ingrid Gort. Wel heeft de brandweer al een aantal piketvoertuigen vervangen door elektrische exemplaren. Dat zijn busjes die voor de veiligheid rond incidentbestrijding zorgen. “En de piketvoertuigen die nog wel op fossiele brandstof rijden worden de komende jaren ook vervangen voor elektrische voertuigen”, aldus Gort.

Bluswagens
“Ook gaan we binnenkort onze eerste elektrische vrachtwagen aanschaffen. Daar start dan een aanbesteding voor.” Dat is geen bekende rode bluswagen, maar een vrachtwagen voor logistieke taken. “Die gebruiken we om materialen van de ene naar de andere kazerne te brengen, zoals bijvoorbeeld ademluchtmiddelen.” Op termijn worden dan ook de andere voertuigen vervangen. “Onze bluswagens gaan vijftien jaar mee, en aangezien die net nieuw zijn, gaan die nog wel even mee”, zegt Gort. Wat er moet gebeuren na 2030 is nog onduidelijk. Dat is de voorlopige einddatum van ontheffingen voor de zero emissiezone. “Het ligt aan wat we vanuit regelgeving verplicht worden.”

Ambulances
Ook bij de ambulancedienst van Hecht maken ze zich nog weinig zorgen. “Het speelt nog helemaal niet”, zegt woordvoerder Madelon Noordover. “Wij rijden namelijk met kentekens van personenauto’s.” Personenauto’s hoeven niet te voldoen aan de regels van de zero-emissiezone. “In praktijk vallen we daar dus onder, terwijl het fysiek natuurlijk wel een soort vrachtautootjes zijn.” Het heeft te maken met de status als hulpvoertuig. “Wij hebben überhaupt ontheffing van alle verkeersregels.”

Wel wordt er onderzoek gedaan naar eventuele aanschaf van elektrische ambulances. “Maar er zijn nog veel kanttekeningen over haalbaarheid. Ga je ze allemaal vervangen? En wat betekent dat dan? Want een elektrische auto kan natuurlijk minder ver en lang rijden. We hebben zware auto’s. Van het onderzoek naar de toekomstbestendig zijn nog geen uitkomsten  beschikbaar.”

Winkels
Eerder dreigden ondernemers te gaan stoppen vanwege de regels voor zero-emissie. Maar gaat dat ook gebeuren? Leggen ondernemers het bijltje erbij neer of zitten ze met de handen in het haar? Een van de winkeliers die binnenkort daadwerkelijk stopt is Robbin Stikvoort van lederwarenzaak Comtesse in de Breestraat. De invoer van de zero emissiezone heeft daar wel mee te maken, maar het is niet de enige reden”, zo vertelt hij aan Sleutelstad.

Robbin Stikvoort over het hoe en waarom van het stoppen met zijn winkel.

Bezorgen
Ook voor een andere winkelier die we spreken heeft de invoering van de zero-emissiezone grote gevolgen. “We moeten vier nieuwe elektrische auto’s kopen”, vertelt Pim Uittenbogaard van Expert Swaak aan de Pelikaanstraat. Het bedrijf moet dagelijks in de binnenstad zijn voor het afleveren van grote huishoudelijke apparaten en televisietoestellen, maar ook voor het uitvoeren van reparaties aan huis.

 

 

Pim Uittenbogaard van Expert Swaak (links) in de winkel aan de Pelikaanstraat. (Foto: Chris de Waard)

“We hebben drie busjes en een vrachtwagen. Die alle vier vervangen kost ongeveer 200.000 euro.” De bedrijfswagens van Swaak zijn van het modernere type en hebben de Euro 5-norm. Dat betekent dat ze een automatische ontheffing hebben tot en met 2027. “Op 1 januari 2028 moeten we eraan geloven. We gaan gefaseerd overstappen. De eerste op 1 januari 2027 en dan een jaar later nog drie.

Ondernemersvereniging VNO-NCW is een van de organisaties die zich de laatste jaren uitgesproken heeft voor de invoering van de zero-emissiezones. “Je zou wellicht verwachten dat een ondernemersclub kritisch zou zijn op dergelijke regels, maar VNO-NCW is voorstander”, vertelt Roel Yska van VNO-NCW West. “We zagen de invoer van de regels als onvermijdelijk. Dus hebben we vooral gelobbyd voor duidelijkheid”, vertelt hij tijdens het zero emissie evenement dat eind november in Leiden werd georganiseerd.

Roel Yska van VNO-NCW West vertelt dat zijn organisatie de invoering van de nieuwe duurzaamheidsregels al langer als onvermijdelijk zag.

Kroeg
Volgens Yska is VNO-NCW al sinds 2014 al in gesprek met de overheden over zero emissie. “Maar pas de afgelopen maanden heb ik het er ook in de kroeg over met mijn vrienden, dus nu komt nu wel dichtbij.” Yska noemt het jammer dat de landelijke overheid de afgelopen maanden weer voor veel ruis heeft gezorgd door te suggereren dat de invoering van de zero emissiezones uitgesteld zouden worden. “Kijk, wij faciliteren de voorlopers. Maar door die ruis zijn ondernemers die bijna op het punt stonden om te investeren, toch weer gaan twijfelen. Je moet de regels niet veranderen tijdens de wedstrijd.”

Voor de tegenstanders heeft hij ook nog wel een boodschap. “Door langer te wachten breng je jezelf in de problemen. De maatregelen komen er en nu uitstellen, betekent een hardere knip  in de toekomst. We zijn juist blij met de geleidelijke invoering, zoals die nu is afgesproken.

Oud PVV-Tweede Kamerlid Hero Brinkman treedt op als lobbyist namens de tegenstanders van de zero emissie stadsdistributie. In Den haag kreeg hij de handen op elkaar voor uitstel, maar dat komt er uiteindelijk toch niet.

Volgens Paul van Ginkel zijn er ernstige consequenties verbonden aan de invoering van de zero emissie stadsdistributie in Leiden. “Er gaan heel veel bedrijven failliet of zo stoppen.” Hij heeft zijn hoop gesteld op uitstel, omdat er over enkele jaren mogelijk een tweedehands markt is voor elektrische bedrijfsvoertuigen

Deze aflevering ging over de gevolgen van de invoer van de zero-emissiezone in de Leidse binnenstad voor bouwbedrijven, winkeliers en ook de lokale overheid. Deze serie is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van het Leids Mediafonds. De artikelen in deze serie, en het andere nieuws over dit onderwerp is terug te vinden in het dossier Zero Emissie Stadslogistiek op deze website.

Duurzaamheid Economie Leiden Maatschappij Regio Voorschoten Zero Emissie Stadsdistributie