Raad niet goed geïnformeerd over haalbaarheid Huis van de Sport

Sportwethouder Frank de Wit (D66) is blij met het (80.000 euro kostende) onderzoeksrapport van adviesbureau Fakton naar het collegebesluit om de aanbesteding van het Huis van de Sport te staken. “Er staan heldere conclusies in, onder andere dat het besluit om ermee te stoppen terecht is geweest. Zelfs de marktpartijen zijn het daar nu mee eens.” Eerder riepen die marktpartijen nog in koor dat de gemeente de spelregels tijdens de aanbesteding had veranderd en dat de realisatie van het ambitieuze sportcomplex wel degelijk kon binnen de voorwaarden die de Leidse raad eraan stelde. De belangrijkste daarvan waren dat het Leiden geen geld zou kosten en dat de gemeente ook geen enkel risico zou lopen. Volgens directeur Van Ieperen van Fakton gingen de marktpartijen er ten onrechte vanuit dat de voorwaarden wel verruimd zouden worden en liepen ze daar met hun beweringen op vooruit.

De onderzoekers merken op dat ‘projecten die maatschappelijke voorzieningen betreffen met een complexiteit en omvang als Huis van de Sport in Nederland nooit worden gerealiseerd zonder (investerings- en/of exploitatie) bijdragen en risico voor publieke partijen’. Die informatie was volgens wethouder De Wit bekend bij het college, maar er werd tegen beter weten in gehoopt dat de marktpartijen toch met een haalbaar plan zouden komen.

De Wit stelt dat hij bij zijn aantreden in april vorig jaar met open vizier is begonnen. “Er waren enthousiaste verhalen van de initiatiefnemers, maar ook twijfels over de haalbaarheid. Ik wilde er niet meteen van uitgaan dat het niet zou kunnen.” Het proces van de aanbesteding in de vorm van een zogenaamde ‘concurrentiegerichte dialoog’ moest antwoord geven op die vraag. Toen het college in oktober vorig jaar tot de conclusie kwam dat het niet kon, werd besloten om niet verder te praten met de marktpartijen en de stekker uit het project te trekken. Volgens Fakton had een tweede gespreksronde wel voor de hand gelegen en had dat ook niet tot het moeten betalen van rekenvergoedingen geleid. Het college dacht dat dat wel zo was. “Een leermomentje,” zo kwalificeert het college dat nu.

Hoewel ook de onderzoekers dus concluderen dat het besluit om te stoppen op zich terecht was, is er ook veel fout gegaan in het hele proces. Dat erkent het college ook. De Wit: “Het had op allerlei onderdelen wel beter gekund en gemoeten. Zo hadden we het voorstel nooit aan de raad mogen voorleggen zonder het financiële haalbaarheidsonderzoek, terwijl dat er wel was. Door dat niet te doen, kon de raad die haalbaarheid niet meewegen in het besluit om het Huis van de Sport aan te besteden. Ook had de communicatie richting raad, stad en marktpartijen, over het besluit om te stoppen, veel uitgebreider moeten zijn.” Fractievoorzitter Paul Laudy van de VVD wil met name op het punt van dat haalbaarheidsonderzoek meer duidelijkheid: “Het college heeft de financiële onmogelijkheid onvoldoende aan de raad duidelijk gemaakt. Daarover wil de VVD meer helderheid.” Wel is Laudy blij dat nu is vastgesteld dat het besluit om te stoppen terecht is geweest.

Paul van Meenen, fractievoorzitter van D66, steunt het besluit om te stoppen voluit. “Het was nooit haalbaar en de wethouder die het proces in gang heeft gezet, de vorige sportwethouder Marc Witteman (PvdA), wist dat, zo blijkt nu. Hij had dus andere motieven.” Volgens het rapport van Fakton hebben de naderende verkiezingen destijds een te nadrukkelijke rol gespeeld bij het besluit om het plan te omarmen. Veel partijen hadden het Huis van de Sport in hun verkiezingsprogramma opgenomen en niemand wilde op dat moment spelbreker zijn.

Voor het college is het Huis van de Sport nu definitief een gepasseerd station. “Het herstarten of opnieuw aanbesteden van het Huis van de Sport is wat ons betreft niet aan de orde,’ zo schrijft het college in een brief van acht kantjes aan de raad. Of de raad daar anders over denkt, blijkt op 1 maart. Dan vergadert de raadscommissie Ruimte & Regio over het rapport.

Een enkele partij neemt alvast een voorschot op die discussie. Fractievoorzitter Pieter Kos van GroenLinks vindt het nogal klungelig dat het college zich kennelijk niet goed heeft laten informeren. Hij ziet nog wel mogelijkheden voor een herkansing. Bijvoorbeeld door de aanpassingen die initiatiefnemer de Stichting Huis van de Sport heeft voorgesteld. Daarbij krijgt het Huis van de Sport geen 6.000, maar 4.000 tribuneplaatsen. Daardoor hoeven er ook minder kostbare parkeerplaatsen te worden gerealiseerd en vallen de kosten 10 miljoen lager uit. Tel daarbij een besparing die ook kan oplopen tot 10 miljoen omdat bestaande sportvoorzieningen dan kunnen vervallen en het project is financieel sluitend.

“Klinkt mooi, maar is niet de oplossing,” zegt D66-voorman Paul van Meenen. “Daamee zijn nog steeds de risico’s die de gemeente loopt niet afgedicht en die zijn enorm.” Faillissement van de projectontwikkelaar is daarbij misschien wel het grootste risico en dat is nauwelijks af te dichten. Binnen de gemeente is de angst voor zo’n doemscenario groot. Het gaat om zeer lang lopende (exploitatie)overeenkomsten (25 jaar) en ontwikkelaars zullen op allerlei manieren proberen om zoveel mogelijk aan het project te verdienen. Niet alleen door de eerste jaren de winst te pakken en dan de stekker eruit te trekken, maar bijvoorbeeld ook door de huren voor de sportverenigingen te maximaliseren. Die komen dan vervolgens bij de gemeente om meer subsidie vragen.

De Stichting Huis van de Sport veegt overigens de vloer aan met het onderzoeksrapport, omdat Fakton volgens de initiatiefnemers gerekend heeft met allerlei foute uitgangspunten van de gemeente. Op basis van alle feiten blijft de stichting van mening dat het Huis van de Sport gerealiseerd kan worden. De stichting vestigt haar laatste hoop nu op de gemeenteraad. Die kan in principe besluiten tot een nieuwe procdure, maar zal dan moeten accepteren dat de gemeente er alsnog miljoenen in steekt en bovendien ook risico’s voor lief neemt. Daar lijkt in de Leidse raad geen meerderheid voor te vinden.

Het mislukte proces heeft de gemeenschap in totaal 605.000 euro (inclusief rapport) gekost. Geld waarvan menige kleedkamer alvast opgeknapt had kunnen worden.

Leiden Sport huisvandesport