Primeurs in Leiden: de Bijenradar van Naturalis en de Warmterotonde

Het was niet de eerste, zoals op de sheets was te zien, maar de tweede bijeenkomst – modern meet up genoemd – van de gemeente Leiden rond het thema duurzaamheid. “Om de stad te betrekken bij de duurzaamheidsaanpak van de gemeente”, zoals gespreksleider Peter van der Akker aangaf. Een net-niet bijeenkomst: goede sprekers, leuke onderwerpen, maar gehaast, té strak, waardoor een dialoog – een echte meet up – achterwege bleef. Wat niet helpt, is dat alles bij één persoon, op het podium, leek samen te komen. Onevenwichtigheid was het gevolg, terwijl er zoveel interessants was te horen. En Leiden een primeur blijkt te hebben door als eerste stad in Nederland aan de slag te gaan met de Bijenradar.

Bijenradar
Dat insecten in de categorie ‘bestuivers’ (bijen en hommels bijvoorbeeld) belangrijk zijn, is bekend. Minder duidelijk is wat in steden de kwaliteit is van die bestuiving. Vandaar de Bijenradar, in feite een samenwerking tussen Naturalis en de inwoners van de stad Leiden (en later heel Nederland). Heel eenvoudig: koop een aardbeiplantje, kijk er geregeld naar en als er een bestuiver op zit, fotografeer die. Ook fotografeer je de uiteindelijke aardbei. Hoe mooier en met veel pitjes, hoe beter de bestuiving was. De onderzoekstak van musea als Naturalis spreekt steeds vaker de kracht van de massa om ‘waar te nemen’ aan. Op 8 mei start het project formeel. Dan zijn er bij Naturalis overigens ook meteen aardbeiplantjes te koop voor €1.

Warmte-rotonde
Ook grote internationale bedrijven als Heineken zien mogelijkheden en verleggen de koers naar meer duurzaamheid. Standaardbedrijfsvoering had Heineken al met de neus in die richting gezet door bijvoorbeeld de aanleg van de overslagterminal in Alphen aan den Rijn en de inzet van elektrische vrachtwagens in binnensteden. Maar het bedrijf ziet meer mogelijkheden, zonder eigenbelang te verloochenen. Goedkoop biogas door de eigen installatie beschikbaar te stellen aan tomatenkwekers die hun loof kwijt moeten. Of de ‘verwildering’ van de fabriekstuinen opdat die o zo belangrijke bij weer meer levensruimte heeft. Maar ook veel grootser: in 2018 wil Heineken, samen met veel andere partners, een heetwaterverbinding realiseren tussen de havens van Rotterdam, Leiden en de brouwerij. Een reusachtige warmtepomp, een warmterotonde, waardoor in Leiden de stad kan worden verwarmd en de brouwerij weer een stap dichter bij het doel ‘klimaatneutraal’ is. “Een uniek en toonaangevend project in de wereld”, dacht Willem de Jonge van Heineken.

Wormen
Warmterotondes zullen gewone, individuele inwoners niet snel aan leggen. Maar wat Balkonton biedt, is echter wel een mogelijkheid. Het Amsterdamse bedrijf verkoopt geurloze(!) composttuintjes. Eigenlijk zijn het kleine ‘circulaire’ systemen: u gooit uw GFT-/keukenafval in de ton, speciale compostwormen (meegeleverd) verwerken dat tot compost, en op de compost kunt u ’tuinieren’ (aardbeiplantjes, kruiden, bloemen). Een natuurtje in het klein, op bijvoorbeeld het balkon, in plaats van ‘gewoon weggooien’. Balkonton heeft verschillende vormen van tonnen en oplossingen. De prijs voor een ‘standaard’systeem is zo’n €150.

Ontstening en vergroening
Gewildgroei noemt het bedrijf het zelf. Dat komt neer op het op een andere manier kijken en omgaan met wilde planten. Is wat wij onkruid noemen wel onkruid? Is het mogelijk door op een andere manier om te gaan met wilde planten/onkruid een natuur om ons heen te laten bestaan die goed is voor iedereen? Voor ons om naar te kijken en in te leven, en voor insecten, en andere dieren, om in te leven? Waarom over kortgemaaide grasveldjes als er ook kleurige bloemenvelden van zijn te maken? Waarom parkeerplaatsen lelijke steenwoestijnen laten zijn als halfopen stenen er ook planten toestaan? Het is een veelgehoorde waarschuwing: we moeten beginnen aan te passen aan veranderende klimaatomstandigheden. Veel regen, andere temperaturen: onze steden worden te warm als we niets doen. Dat begint met het terugdringen van dichte bestratingen, zeker ook in tuinen, waardoor regenwater zich steeds meer ontwikkeld tot een probleem (dat we zelf maakten door al dat steen). Atelier GroenBlauw ziet het zelfs als één van de eerste stappen die we (snel) moeten gaan zetten. Zullen Nederlandse steden – en Leiden zegt voorop te willen lopen – moeten overgaan tot regelgeving in het kader van het collectief belang?

Fiets leasen
In januari sprak Sleutelstad met Easy Fiets. Inmiddels is het bedrijf verhuisd naar het Haagwegterrein. Tijdens de bijeenkomst bleek dat Lease Fiets ontwikkelt, vooral stapsgewijs. Nog steeds staat het voorkomen van te snelle verschrotting voorop, maar inmiddels zijn de Easy Fietsfietsen ook herkenbaar, aan een rood zadel en rode handvatten. Dat de bekendheid toeneemt, bewijst hun aanwezigheid als voorbeeldproject. Dat hun idee wordt gedeeld, bewijst de opmerking van Peter van den Akker dat “dit onder de aandacht van Jet Bussemaker moet worden gebracht”.

Prijzen en weggevertjes
Vanwege het winnen van de Leidse Studenten Duurzaamheidschallenge werd SSR nogmaals in het zonnetje gezet. Zij krijgen een jaar lang een Easy Fiets. Onder de aanwezigen werden ook veertig insectenhotels verloot, gemaakt door leerlingen van het ROC Leiden. En voor wie wilde, was daaraan gekoppeld ook de mogelijkheid meteen in te schrijven voor de Bijenradar en met één of twee aardbeiplantjes naar huis te gaan. Deze verslaggever viel in de prijzen.

De eerstvolgende Leiden Duurzaam 2030 meet up is op maandag 20 juni, vanaf 19.30 uur.

Economie Regio Reportage Wetenschap