Leids vaccin op schema: test op 60.000 proefpersonen

Het coronavaccin van de Leidse firma Janssen Vaccines & Prevention is klaar voor de volgende horde. Sinds deze week wordt het massaal toegediend in grote brandhaarden van de pandemie. In deze fase3-studie moet blijken of het vaccin echt bescherming biedt tegen het nieuwe coronavirus. De onderzoekers zijn optimistisch.

De vaccinontwikkelaars houden er de vaart in. Nog geen maand geleden begon het kleinschalige ‘fase 2’ onderzoek, waarin precies gekeken wordt bij welke dosering proefpersonen de gewenste afweerstoffen tegen het virus aanmaken. Ook 45 proefpersonen van het Leidse testinstituut CHDR doen mee aan dit onderzoek, dat nog tot ver in 2021 doorloopt.

Veelbelovend
Toch zijn de eerste resultaten van het eerdere veiligheidsonderzoek in fase 1 zo veelbelovend, dat nu ook de grote praktijktest gestart is. De komende weken krijgen maximaal 60.000 proefpersonen in de VS, Zuid-Amerika en Zuid-Afrika het vaccin toegediend – of een placebo. Daarna is het afwachten wie er besmet raakt en of degenen mét vaccin sneller beter worden dan de anderen.

Tot nu toe voldoet het vaccin aan alle verwachtingen, legde onderzoeksleider Hanneke Schuitemaker gisteren enthousiast uit in onder andere Het Parool. Zowel jongeren als 65-plussers reageren goed op het vaccin: 98 procent maakt genoeg antistoffen tegen het virus aan, en dat al na één vaccindosis. Dat maakt een inentingscampagne een stuk eenvoudiger dan bij andere vaccins, waar vaak twee keer geprikt moet worden.

Obesitas
De praktijktest in de VS, Zuid-Amerika en Zuid-Afrika wordt gericht op een dwarsdoorsnede van de bevolking. Het moederbedrijf Johnson & Johnson mikt juist ook op deelname van ouderen en van mensen met kwalen zoals obesitas of hart- en vaatziekten. Want juist dit zijn de groepen die zwaar getroffen worden door de pandemie – en die dus ook het meeste baat kunnen hebben van een vaccin.

Of het vaccin echt zijn werk doet, kan blijken zodra er ongeveer 150 gevaccineerde proefpersonen besmet zijn geraakt. Als zij er significant beter aan toe zijn dan een even grote groep personen die geen vaccin kregen, is het bewijs van succes geleverd.

Eerder dan begin 2021 valt dit resultaat niet te verwachten, dus zeker niet vóór de Amerikaanse verkiezingen. Donald Trump kan dit vaccin dus niet gebruiken om kiezers te paaien.

Tijdens dit fase3-onderzoek kunnen er nog wel complicaties optreden, bijvoorbeeld als er mensen ernstig ziek worden. Dat gebeurde kort geleden bij twee proefpersonen voor het ‘Oxford’-vaccin van de farmaceut AstraZeneca. Er is een grote kans dat hun ziekte niets te maken heeft met het vaccin, maar in zulke gevallen moet dat eerst uitgezocht worden voordat meer proefpersonen geprikt worden.

1 miljard doses
Tot nu toe gaat alles dus goed. Maar hoe groot de kans is dat het vaccin nu succesvol is, durft niemand bij Janssen te zeggen. Dat hoort bij de internationale spelregels voor dit soort onderzoek: de huid niet verkopen voordat de beer geschoten is. En: geen shortcuts nemen ten koste van de veiligheid van patiënten.

Dat men in Leiden én bij het moederbedrijf Johnson & Johnson optimistisch is, blijkt uit het feit dat er al vele miljoenen vaccindoses geproduceerd zijn. Volgend jaar moet dat aantal uitkomen op 1 miljard.

Nederland en andere Europese landen hebben een flink deel van deze vaccins gereserveerd. Maar de productie gaat geleidelijk. Dus ook in het gunstigste geval zullen in het voorjaar waarschijnlijk alleen geselecteerde groepen het vaccin krijgen. Zoals personeel in de gezondheidszorg en bepaalde groepen kwetsbare ouderen.

Leiden Regio Science Coronacrisis