Eerste Coronaprik in januari? Artsen en GGD zetten zich schrap

In januari kan de vaccinatie tegen het coronavirus beginnen, meldde minister Hugo de Jonge gisteren. Maar wie krijgt welk vaccin en wanneer? En wie gaan de prik geven, waar en hoe? De GGD Hollands Midden, die zelf pas in de twee ronde actief wordt, is zich al druk aan het voorbereiden. “Dit wordt een enorme operatie.”

Deze maand krijgt Nederland al bijna één miljoen doses van het Pfizer/Biontech-vaccin. Als de Europese commissie dit vaccin op oudejaarsdag goedkeurt, zou de vaccinatie al vanaf 4 januari kunnen beginnen. Dat was dinsdag de boodschap van Hugo de Jonge.

De Jonge hield wel wat slagen om de arm, en artsenorganisaties wezen erop dat het best iets langer kon duren. Maar alles wijst er toch op dat de vaccinatie in loop van januari kan starten. Want ook het vaccin van Moderna wordt al snel verwacht. Van beide vaccins heeft de Europese Medicijnen Autoriteit (EMA) alle onderzoekstappen kunnen volgen en alleen de laatste goedkeuringsstap ontbreekt nu nog.

Kwetsbaren
Op het eerste gezicht wordt die vaccinatiecampagne een routineklus: appeltje-eitje, zou je haast zeggen. Ouderen en kwetsbaren eerst, dat is logisch. Door de jaarlijkse griepprik bij ruim 3 miljoen Nederlanders hebben huisartsen en zorginstellingen daar genoeg ervaring mee.

De volgorde van vaccinatie volgens de minister. De GGD doet driekwart van de bevolking.

Maar het ligt nét wat ingewikkelder, bleek gistermiddag uit alle reacties. Van het Pfizer-vaccin krijgt Nederland deze maand maar 900.000 doses. Omdat elke patiënt twee prikken nodig heeft, kunnen hiermee maar 450.000 mensen tegen het virus beschermd worden.

Anderen moeten wachten of krijgen een ander vaccin. Van Moderna, of vanaf maart het Oxford-vaccin van AstraZeneca. Het kan ook nog het Leidse vaccin van Janssen worden. De laatste twee komen in grotere hoeveelheden beschikbaar, zijn goedkoper en hebben geen super-diepvriezer nodig om bewaard te worden. En het Leidse vaccin heeft nóg een voordeel: zoals het er nu uitziet, heb je er maar één dosis van nodig om tegen corona beschermd te zijn.

Ingewikkeld
De EMA moet straks aangeven of al die vaccins ook effectief zijn voor ouderen en kwetsbaren. Zo wordt die eerste vaccinatieronde toch al knap ingewikkeld. Het RIVM en het kabinet moeten kiezen: welke groepen krijgen de prik het eerst, met welk vaccin? Het kan dan best dat het Pfizervaccin naar zorgpersoneel gaat en dat verpleeghuisbewoners nog op een ander vaccin moeten wachten.

De verwachte vaccins volgens minister De Jonge. Maar niet alles komt tegelijk

Ook voor huisartsen en zorginstellingen wordt deze campagne dus iets heel anders dan de griepprik. Eerst de ene groep patiënten met het ene vaccin, dan de volgende met het andere vaccin. Daarna mag die eerste groep weer terugkomen voor een herhaling. En dan de tweede, met hun eigen vaccin. En dan volgt waarschijnlijk nog een derde groep met een derde vaccin.

Het RIVM gaat dit allemaal ondersteunen, maar het benodigde registratiesysteem is nog in aanbouw. Ook de distributie vanuit een landelijke opslag moet het RIVM gaan regelen. Juist bij het eerste vaccin is dat spannend. Dit Pfizer-vaccin moet bij minus 70 tot 80 graden bewaard worden. De diepvrieskasten zijn nog in bestelling. Snelle koeriers moeten het vaccin bezorgen, waarna de prik ook binnen drie dagen gegeven moet worden. En dat moet allemaal twee keer.

Sleepnet
In de eerste maanden van de vaccinatieronde is Nederland nog niet genoeg beschermd tegen het coronavirus. Zeker in de winter zullen er nog veel snotneuzen zijn en zal de GGD het druk hebben met testen en met bron- en contactonderzoek. Maar ergens tussen april en augustus gaat deze organisatie ook het stokje van de vaccinaties overnemen. Want dan komt stapsgewijs ‘de rest’ van Nederland vanaf 13 jaar aan de beurt. Dat zijn bijna 10 miljoen mensen die recht op vaccinatie hebben.

Bij de GGD Hollands Midden zetten ze zich nu al schrap. “Dit wordt inderdaad een enorme operatie”, legt woordvoerder Carin Boonman uit. Daarbij dient de GGD ook als een soort sleepnet voor ouderen, kwetsbaren en zorgmedewerkers die in de eerste ronde nog niet gevaccineerd zijn en daar nu wel aan toe zijn.

Wat het ingewikkelder maakt: “We vermoeden dat ook wij met meerdere typen vaccins gaan werken”, aldus Boon. Want ieder vaccin heeft voor- en nadelen bij verschillende doelgroepen. “Zodra we weten welke vaccins we gaan gebruiken, beginnen de trainingen van het personeel – en de werving van extra personeel. Want onze vaccinatieteams moeten vrijwel zeker worden uitgebreid. Dus de afdeling werving en selectie krijgt het weer druk.”

Tien nieuwe locaties
En waar moet die massale vaccinatie plaatsvinden? “Waarschijnlijk kan dat niet in de huidige teststraten”, legt Boon uit. Want met de huidige trend in besmettingen verwacht de GGD dat er tot in de lente op grote schaal getest moet worden. Het is in elk geval te riskant om erop te gokken dat er in de teststraten op tijd ruimte vrijkomt voor vaccinaties.

De GGD Hollands Midden verwacht dat ze straks 400.000 mensen een coronaprik moet geven. Dat is ruim de helft van alle inwoners van de regio. De meeste vaccins moeten twee keer gegeven worden. Daarom wordt er gezocht naar tien grote locaties, die straks elk goed zijn voor zo’n 2.000 vaccinaties per dag.

Dat zijn 250 prikken per uur, dus op elke locatie zullen meerdere ‘prikstraten’ nodig zijn om dat allemaal veilig te kunnen doen. De hele operatie gaat dan toch zo’n veertig werkdagen duren en duurt dus zeker tot in de zomer. Maar als er genoeg mensen hebben meegedaan, lijkt dan een terugkeer naar het leven van vóór de pandemie mogelijk.

Rampenbestrijders
Om alles in goed banen te leiden, komt in onze regio ook het Rode Kruis in actie. Het gaat om de afdeling ‘Noodhulp’. Want al is Nederland tijdens deze pandemie nog net geen rampgebied, de GGD kan wel de hulp van ervaren rampenbestrijders zeker gebruiken. “Zij gaan alles organiseren behalve het prikken zelf: het zoeken naar locaties, tot de inrichting ervan en het hele proces eromheen. We zijn daar ongelofelijk blij mee. Want dit neemt ons echt veel werk uit handen.”

Dit artikel past binnen het project “De coronamarathon”. De research ervoor is mede mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds. Op woensdagavond zijn aanpassingen in het geschetste tijdschema gemaakt.

Leiden Leiderdorp Maatschappij Oegstgeest Regio Voorschoten Zoeterwoude Coronacrisis coronawinter De virus-estafette