‘Nederland liet kans lopen op veel meer vaccins van Leids bedrijf Halix’

Het Leidse bedrijf Halix had een veel grotere rol kunnen krijgen in de productie van het Oxfordvaccin van AstraZeneca. De regering kreeg vorig jaar de kans om hierover een deal te sluiten. Maar die kwam er niet en bij de verdeling van het vaccin hebben Nederland en de EU nu het nakijken.

Dat hebben de NOS en de Volkskrant onthuld na wekenlang onderzoek. Ze melden dat de onderzoeksgroep achter dit vaccin, van de universiteit van Oxford, al in april vorig jaar op zoek was naar productielocaties. Daarbij viel hun oog op de hypermoderne, maar nog praktisch leegstaande fabriek van Halix in Leiden.

Lees hier het coronadossier van Sleutelstad

Vijf keer zoveel
De Britse onderzoekers hadden nog geen grote zak geld. Er was 25 miljoen euro beschikbaar om de productie in Leiden te starten. Halix kon daarvan apparatuur aanschaffen om ongeveer 6 miljoen doses vaccin per maand te maken. De onderzoekers wilden liever vijf keer zo veel maken. Daarvoor was 10 miljoen euro extra nodig. Ze mikten daarvoor op de Nederlandse regering.

Op 28 april vorig jaar zat CDA-kamerlid Pieter Omtzigt, die door de Britten benaderd was, in het torentje bij premier Mark Rutte om voor deze investering te pleiten. De dag daarna krijgt Rutte een brief van de Britten die hun verzoek onderstreept. En nog een paar dagen later hebben ambtenaren een gesprek met Halix. Maar daarna is het initiatief toch verzand.

Voorrang
Nederland werd geen medefinancier. Halix speelt nu maar een bescheiden rol in de wereldwijde productie van het Oxford-vaccin. En tot veler frustratie is die productie ook niet speciaal voor de EU bestemd, laat staan voor Nederland.

Als Nederland voor 10 miljoen wél zijn voet tussen de deur had gekregen, was het volgens de NOS en de Volkskrant heel anders gelopen. Dan was er in Leiden immers veel meer vaccin geproduceerd én had ons land een soort van voorrang kunnen eisen bij de verspreiding ervan – net zoals de Britten dat nu hebben gedaan.

Geen blunders
Enkele kamerleden hebben kwaad op de berichten gereageerd. Anderen willen van het demissionaire kabinet op z’n minst uitlegt hoe dit zo heeft kunnen lopen. Maar uit de reconstructie blijkt al dat er geen grote blunders nodig waren om de deal te laten afketsen.

Al op 30 april, twee dagen na het bezoek van Omtzigt aan Rutte, maakten de Oxford-onderzoekers namelijk bekend dat ze gingen samenwerken met de Brits-Zweedse farmaciereus AstraZeneca. Nederland kreeg te horen dat financiering nu geen probleem meer was. Achteraf blijkt dat toch wat ingewikkelder te liggen.

Er kwam namelijk wel meer geld, maar niet voor de productie in Leiden. Het Oxfordvaccin werd onderdeel van een ‘Britain first’-offensief. De EU kreeg tot nu toe nog niet de helft van de verwachte hoeveelheden. En ook Nederland heeft het nakijken.

Andere vaccins
De komende tijd gaat AstraZeneca meer vaccindoses aan Europa leveren. Maar een gunstige pers zal het vaccin niet snel meer krijgen. Het feit dat het vaccin deze maand een andere naam krijgt (het wordt omgedoopt in Vaxzevria), zal daar weinig aan veranderen.

Het middel is niet alleen berucht vanwege steeds weer tegenvallende leveringen. Ook de zorgen over bijwerkingen als trombose blijven rondzingen, ook al gaat het om één of twee gevallen per miljoen en is niet vaccineren aantoonbaar gevaarlijker. Vanwege die bijwerkingen besloot Dutsland dinsdag om dit vaccin niet meer aan mensen beneden de 60 te geven.

Gelukkig komen er vanaf april ook miljoenen doses van andere vaccins beschikbaar. Pfizer kondigde dinsdag aan dat het zijn productie verder verhoogt. Moderna heeft na eerdere vertraging beterschap beloofd. En ook Janssen uit Leiden gaat nu de eerste miljoenen doses leveren.

Dit artikel past binnen het project “De coronamarathon”, dat wordt ondersteund door het Leids Mediafonds

Leiden Maatschappij Coronacrisis De virus-estafette