Moslims beginnen aan bijzondere ramadan: 'Avondklok is beperkende factor'

Voor de moslimgemeenschap begint vandaag de vastenmaand ramadan, die door toedoen van de coronacrisis wederom op aangepaste wijze gevierd wordt. Waar de moskeeën vorig jaar gesloten waren, konden moslims ’s avonds na het breken van het vasten nog wel samenkomen, maar door de invoering van de avondklok is ook dat nu lastig. Abdelhamid Bouzzit, vice-voorzitter van Islamitisch Centrum Imam Malik, doet een beroep op de moslimgemeenschap om nog even vol te houden en niet buiten de moskee samen te komen.

De ramadan vindt dit jaar plaats van 13 april tot en met 12 mei. Tijdens deze maand vasten volwassen moslims tussen de schemer voor zonsopgang en zonsondergang. Het vasten staat symbool voor zuivering, bezinning en het tonen van solidariteit met bevolkingsgroepen die in armoede en honger moeten leven. “Tijdens de ramadan doe je veel meer je best om je als een goede moslim te gedragen”, vertelt Bouzzit. “Er wordt meer gebeden en er is meer aandacht voor aanbidding.”

Avondklok
Vorig jaar maart besloot het bestuur om de moskee te sluiten en zo veel mogelijk online te doen. “Wij waren alleen open voor degene die de preek geeft en de vrijwilligers die de livestreams voor onze online diensten organiseren”, zegt Bouzzit. “Tussen maart en juli vorig jaar waren hier nooit meer dan twaalf mensen aanwezig. De hele maand ramadan beleefde je thuis met je familie. Alleen het avondgebed kon met inachtname van de coronamaatregelen in de moskee worden gevierd.”

In tegenstelling tot preken en lezingen is dit lange ramadan-avondgebed niet iets dat je online kunt doen, legt Bouzzit uit. “Dit gebed is heel praktisch, met buigen en knielen, dus dat leent zich niet voor een online streaming dienst. Desondanks willen wij onze gemeenschap oproepen om dit zelfstandig, dus zonder stream, thuis te doen.”

Dit jaar speelt ook de avondklok een belangrijke rol in de aangepaste viering van de ramadan. “Om kwart voor negen mogen moslims het vasten breken en weer eten, maar om tien uur moet iedereen weer thuis zijn, dus veel tijd om te vieren is er niet”, aldus Bouzzit. Tot zijn teleurstelling stelde het kabinet het afschaffen van de avondklok uit tot minstens 28 april. “Jammer natuurlijk, wij hadden graag op 21 april al de mogelijkheid willen bieden om voor een kleinere groep het avondgebed in de moskee te organiseren.”

Mocht de avondklok na 28 april komen te vervallen, dan blijven de standaard coronamaatregelen gelden. “Verplicht mondkapje, eigen gebedskleding meenemen, anderhalve meter afstand houden, vaste looproutes aanhouden en veel minder plek in de gebedsruimte. In de mannenruimte past nu ongeveer honderdtwintig man en in de vrouwenruimte min of meer zestig vrouwen”, vertelt Bouzzit. “Daarnaast gaat de moskee pas kort voor het gebed open en meteen na het gebed weer dicht, waardoor het sociale aspect vrijwel volledig wegvalt.”

Volgens Bouzzit is er binnen zijn gemeenschap veel begrip voor de strenge maatregelen en heeft het sobere beleid voor een bepaalde mindset gezorgd. “Wij hadden lang verplichte registratie voor iedereen die de moskee binnenkwam in het geval dat er bron- en contactonderzoek nodig was voor de GGD. Gelukkig is het tot nu toe niet voorgekomen. De besmettingen onder de moslimgemeenschap zijn op twee tot drie handen te tellen.”

Klein, maar fijn
De ramadan is qua activiteiten weliswaar minimalistischer dan normaal, maar dat is in bepaalde opzichten een deugd. “De geluiden vanuit de gemeenschap zijn niet alleen maar negatief”, beaamt Bouzzit. In zijn ervaring beleefden mensen de ramadan juist heel intens binnen de eigen directe cirkel, aangezien het sociale aspect van buitenshuis bij elkaar op bezoek gaan wegviel. “Door deze innige beleving treden de kleine dingen, de belangrijkste aspecten zoals zelfreflectie en spiritualiteit die je in een kleine omgeving veel beter ervaart, heel erg naar de voorgrond. Daarom was de ramadan van vorig jaar een van de beste ramadans die ik in mijn leven ervaren heb.”

Uiteraard zijn er ook moslims die het er zwaarder mee hebben. De samenhorigheid die normaliter zo vanzelfsprekend is tijdens de ramadan wordt sterk gemist. “Normaal gesproken komen hier gedurende de ramadan elke avond 1500 mensen bij elkaar. Mannen, vrouwen, kinderen, ouderen, iedereen is welkom.” De gebeden in de ochtend en middag worden over het algemeen minder druk bezocht omdat men dan vaak nog slaapt of werkt, maar ’s avonds is het wel altijd druk. “Bij het een na laatste gebed met zonsondergang, mag je de ramadan verbreken. Families doen dat vaak thuis, maar bekeerlingen en vluchtelingen, expats en studenten uit moslimlanden die geen thuisomgeving hebben waar ze samen de vasten verbreken, komen hiervoor wel naar de moskee. Vrijwilligers bereiden voor hen een maaltijd en daarna komen moslims die thuis eten ook hierheen voor het lange avondgebed. Normaliter zit het hier dan propvol.”

Vaccinatie geen bezwaar
Je wel of niet laten vaccineren tegen het coronavirus is een discussie die wereldwijd woedt, zo ook in de moslimgemeenschap. De bezwaren die tegenstanders van vaccinatie hebben, komen echter niet vanuit de islam zelf, volgens Bouzzit. “Vanuit de theologie is er geen bezwaar tegen vaccinatie”, stelt hij. “Een van de belangrijkste standpunten van de islam is dat men er alles aan moet doen om een leven te beschermen en verlengen, ook als iemand terminaal ziek is. Niet eerst stoppen met behandelen en dan overlijden, maar eerst overlijden en dan pas stoppen met behandelen.”

Bouzzit ziet met name (online) complottheorieën en het zwalkende beleid van de overheid als oorzaken van het vaccin-scepticisme binnen de moslimgemeenschap. “Wij doen gewoon lekker mee met de algemene Nederlandse gemeenschap. Er zijn ook islamitische ‘wappies’. Sommige moslims laten zich misinformeren door sociale media en anderen hebben gewoon legitieme zorgen, zoals ‘is het wel voldoende onderzocht en getest?’ en ‘kijk naar wat er met AstraZeneca aan de hand is’. Wat dat betreft, zijn de bezwaren in lijn met die van de gehele Nederlandse maatschappij.”

De maand ramadan vormt wel een interessant vraagstuk in verband met vaccinatie. “Niets mag je lichaam binnendringen tijdens het vasten, maar er zijn wel uitzonderingen”, vertelt Bouzzit. “Als iemand die meedoet aan de ramadan wordt opgeroepen in het kader van het vaccinatieprogramma, dan maakt de vaccinatie het vasten niet ongeldig. Daar is geen enkel bezwaar tegen.”

Leiden Maatschappij Regio