Twee nieuwe muurgedichten op eigen initiatief: 'Eenheid van het project in gevaar'

Er verschijnen deze zomer twee nieuwe muurgedichten in de Leidse binnenstad. Het gaat om poëzie ter ere van het 100-jarig bestaan van de LCKV en een gedicht over de coronacrisis. De twee muurschilderingen passen naadloos in de traditie van de Leidse muurgedichten van de stichting TEGEN-BEELD. Maar die is in dit geval niet betrokken en dat brengt de eenheid van het project in gevaar, zegt voorzitter Hetty Leijdekkers.

De twee nieuwe muurgedichten werden de afgelopen tijd aangekondigd in de gemeentelijke stadskrant, waarin de benodigde vergunningsaanvragen werden gepubliceerd. De LCKV viert dit jaar het 100-jarig jubileum en vroeg stadsdichter Marianne van Velzen om een gedicht te schrijven. Op de Middelweg werd een lege muur gevonden en de Utrechtse graffitikunstenaar Jan Heinsbroek is gevraagd om daarop een muurschildering te maken. “We willen de LCKV op deze manier nog meer met Leiden verbinden”, zegt initiatiefnemer Conny Reijngoudt van de LCKV.

Ze zocht al in een vroeg stadium contact met de stichting TEGEN-BEELD omdat de LCKV graag wilde aansluiten bij het muurschilderingenproject in Leiden. Tot een samenwerking kwam het, tot teleurstelling van de LCKV, echter niet. De kamporganisatie wilde het project zo Leids mogelijk maken. Dus naast een Leidse muur, de Leidse stadsdichter en het Leidse concept muurgedicht, had de Leidse stichting die er in 1992 mee begon er ook goed bij gepast. “Jammer dat dat niet gelukt is.”

Eigen schilder
Die teleurstelling deelt TEGEN-BEELD-voorzitter Hetty Leijdekkers, die bevestigt dat ze inderdaad al in 2019 contact had met de kamporganisatie en toen heeft laten weten dat er nog een hele wensenlijst van internationale gedichten en een serie restauraties op de planning stond. En daarnaast komen er, soms zelfs elke week, wel verzoeken binnen voor een nieuw muurgedicht in de stad. Daarom is het bestuur selectief in de keuze voor nieuwe gedichten. “En dan gaat het inderdaad over smaak en literair gevoel,” beaamt de voorzitter, “op een gedicht kan je geen algemene criteria toepassen.”

Ook de vraag of de inmiddels overleden schilder van de muurgedichten Jan Willen Bruins dan voor de LCKV aan het werk zou willen, werd weinig enthousiast ontvangen. “Voor ons is de eenheid van gedichten in de stad heel belangrijk”, legt Leijdekkers uit. “De combinatie van tekst en vormgeving zorgt ervoor dat het herkenbaar is en dat het één project wordt.” Een gedicht dat niet door de stichting is gekozen, wordt daarom ook niet door haar schilder op de muur gezet.

Keurmeester
Zo ging het ook bij een groep bewoners van het Weeshuishof aan de Raamsteeg. Bewoner van het hofje Joost van Gijzen, zelf ook dichter, peilde een aantal jaar geleden al wat zijn mede-bewoners leuk zouden vinden. “Een van de ideeën was een muurgedicht.” Het was toen nog even wachten op een geschikt gedicht, maar dat kwam tijdens de coronacrisis. Van Gijzen schreef toen zelf het gedicht ‘Webcam Quarantaine’ en kreeg van het WOZ-fonds subsidie om dat aan te brengen op een monumentale muur in het hofje.

Het verzoek om samen te werken met de stichting TEGEN-BEELD werd van de hand gewezen, waarna Van Gijzen zelf een schilder heeft gezocht. “De stichting ontmoedigt elk particulier initiatief en heeft de focus op buitenlandse gedichten”, reageert Van Gijzen. “Maar waarom geen aandacht voor onze Leidse dichters? Waarom zouden zij de keurmeester zijn van de cultuur in de stad?” Hoewel de bewoners nog wachten op definitieve goedkeuring van de monumentencommissie, is het gedicht onlangs op de muur geschilderd. “De commissie moet nog even zeggen dat het mag”, lacht hij.

Artikel gaat verder onder de foto’s

TEGEN-BEELD zit in een lastige positie, zegt Leijdekkers. “Deze gedichten worden toch automatisch gezien als onderdeel van het project. Maar de stijl is vaak zodanig afwijkend dat we dat niet prettig vinden.” Aan de andere kant gaat niet de stichting maar de gemeentelijke welstandscommissie over wat er op de gevels gebeurt, waardoor het volgens de stichting ‘al een aantal keer eerder’ is gebeurd dat er op eigen initiatief muurgedichten zijn geschilderd. “Wij kunnen inderdaad niks tegenhouden en dat willen we ook niet. Maar wij hopen dan dat mensen uit zichzelf denken dat inmenging in zo’n project niet zo gepast is. Wij hebben in dertig jaar iets neergezet, dus ik vind dat we daar wel iets over mogen zeggen.”

Illegaal
Maar ook het stichtingsbestuur weet dat ‘hun’ eerste twee Leidse muurgedichten vorige eeuw illegaal werden aangebracht. Dat gebeurde toen zonder toestemming van de gemeente en pas later zijn er dingen geregeld. “Nu wordt het project steeds bekender en krijgt het ook internationale aandacht. Dan begrijp ik wel dat anderen denken ‘dat kunnen wij ook wel'”, aldus de voorzitter. Maar aan al die gedichten is één hand bezig geweest, en dat maakt het voor de stichting uniek.

Met het recente overlijden van schilder Jan Willem Bruins is het behouden van eenheid in het project echter niet makkelijker geworden. TEGEN-BEELD is op zoek naar een of meerdere nieuwe schilders. “Maar zo bijzonder als dat Jan Willem het kon, wordt het niet snel meer.” Voor de nieuwe schilder(s) staat in ieder geval een aantal restauraties op het programma en ook zijn sommige gedichten in de loop van de tijd overgeschilderd tijdens gevelwerkzaamheden. Daarna staan er gedichten in nieuwe vreemde talen op het programma, waar de muurgedichten zo bekend van zijn.

Hoogwerker
De gemeente Leiden laat in een reactie weten dat de vergunningen voor de twee nieuwe gedichten nog niet in behandeling zijn genomen. De bewoners van het besloten Weeshuishof hebben dat niet afgewacht, maar voor de LCKV blijft het nog even spannend of hun idee werkelijkheid wordt. “We hebben informeel al wel overeenstemming met de gemeente, maar ik word er langzaam wel wat onrustiger van”, zegt Reijngoudt. “We hebben al een hoogwerker besteld. We gaan nog maar eens navragen bij de gemeente hoe het zit.” De officiële opening van het gedicht staat gepland op 29 augustus.

Cultuur Leiden