Lichten gaan uit in Leiden om sterren te zien

In navolging van Franeker waar in de zomer van 2021 op één moment alle verlichting werd uitgezet, gaat kunstenaar Daan Roosegaarde Leiden, als tweede stad ter wereld, later dit jaar sterren laten zien. Het concept is eenvoudig, de uitvoering van het project ‘Seeing Stars Leiden‘ heeft wat meer voeten in de aarde.

Franeker bleek voor Roosegaarde een logische eerste plek om zijn project vorig jaar gestalte te geven. De gemeente ligt vlakbij het al donkere waddengebied, het is de plek waar het oudste planetarium, Eise Eisinga, van Nederland is gevestigd en zowel de burgemeester als de inwoners waren dolenthousiast. De overeenkomsten met Leiden zijn er. Hier staat immers de Oude Sterrewacht en toen de film die in Franeker is gemaakt op 14 december 2021 werd vertoond, was ook hier het enthousiasme direct groot.

En er is nóg een opvallende overeenkomst. In de persoon van Jan Hendrik Oort. Deze Nederlandse astronoom werd in 1900 geboren in Franeker, verhuisde al snel naar Oegstgeest en werd in 1924 door Willem de Sitter (die van de De Sitterlaan) naar de (toen nog Rijks) Universiteit Leiden gehaald. Hier ging hij werken bij de Leidse Sterrewacht, om daar vrijwel zijn hele leven te blijven.

Oort overleed in 1992 in Leiden. Naar hem is onder andere de ‘Oortwolk’ vernoemd. Dat is een veronderstelde wolk van vele miljarden komeetachtige objecten rondom het zonnestelsel. Dit fenomeen staat sinds kort weer volop in de belangstelling, omdat het voorkomt in de succesfilm ‘Don’t look up!’ van Netflix.

Leiden
Roosegaarde wil het project een vervolg geven in andere steden, waaronder in Leiden, Stockholm en Venetië. “Ik werd vandaag gebeld door de burgemeester van Leiden”, vertelde een uitgelaten Roosegaarde dinsdagavond in de talkshow Beau. “Hij zei: ‘dat willen we in Leiden ook!'” Volgens Roosegaarde die vaak werkt met lichtkunst kan hij Leiden wel sterren laten zien. Hoe? Door alle kunstverlichting uit te schakelen, wordt het donker in de stad en worden de sterren zichtbaar. “Want de sterren zijn er altijd, alleen zien we ze niet door alle lichtvervuiling.”

Alle lichten uit
Leiden heeft voldoende donker gebied om de stad heen om het project te doen slagen. “Want in Amsterdam hoef je het niet te proberen”, weet Roosegaarde. “Het is belangrijk dat er een soort buffergebied rond de stad loopt. Als je het in Amsterdam wilt proberen, zou je bij wijze van spreken ook in Amersfoort de lichten moeten uitschakelen.” Grootste uitdaging wordt komende zomer om heel Leiden mee te krijgen als ‘Seeing Stars Leiden’ een feit moet worden. In Franeker lukte dat. “Het was heel indrukwekkend toen alle lichten werden uitgeschakeld en de sterren zichtbaar werden, mensen waren er stil van. We konden zelfs de Melkweg zien”, vertelt Roosegaarde.

Recht op sterren
Dat Leiden dit hele jaar European City of Science is, hielp wel om de gemeente enthousiast te krijgen. Het project past daar prima bij. Voor de realisatie werkt Studio Roosegaarde samen met UNESCO Nederland. De betrokkenheid van de werelderfgoedorganisatie wordt uitgelegd door voorzitter Kathleen Ferrier van de UNESCO Commissie Nederland.

“Meer dan tachtig procent van de wereldbevolking leeft onder een door kunstlicht vervuilde hemel. Een barrière die ons ervan weerhoud de schoonheid van het Universum te ervaren. Iedereen zou het recht moeten hebben om de sterren te zien aan een niet-vervuilde nachtelijke hemel. Het kijken naar de sterren maakt dat je je verbonden voelt met elkaar, we zijn ten slotte allemaal onderdeel van dezelfde kosmos. Dit is de gemeenschappelijke en universele nalatenschap waar ik naar streef. Seeing Stars is een belangrijke stap voorwaarts”, aldus Ferrier.

Leiden Science Seeing Stars Leiden