Leids congres over 'politieke' rechters

In de Urgenda-zaak in 2015 deed een Nederlandse rechter een opvallende uitspraak. De Nederlandse staat werd verantwoordelijk gesteld voor de toekomstige gevaren van klimaatverandering. Volgens sommige ging de uitspraak te ver. De rechter zou politiek bedrijven en dat is niet de bedoeling. Over het spanningsveld tussen recht en politiek wordt nu in Leiden een groot congres gehouden.

“De centrale vraag op het congres is: wat is de rol van de rechter bij het bewerkstelligen van maatschappelijke verandering op allerlei gebieden?”, vertelt Miranda Boone, hoogleraar Criminologie aan de Universiteit Leiden. “Je kan daarbij bijvoorbeeld denken aan verandering op het gebied van klimaatpolitiek of aan migratieproblematiek. De rechter reageert alleen op de vragen die hem worden voorgelegd.” Boone organiseert het congres samen met Alex Geert Castermans, hoogleraar Burgerlijk recht in Leiden.

Miranda Boone en Alex Geert Castermans over het congres ‘Courts as an Arena for Societal Change’

“De vraag is ook hoever een rechter mag gaan bij het bewerkstelligen van maatschappelijke verandering. Mag hij bijvoorbeeld een wet terzijde schuiven of mag hij waar een wet ontbreekt regels stellen? En wat betekent dat voor zijn gezag?”, vult Castermans aan. Voor het congres dat op vrijdag 8 juli en zaterdag 9 juli plaats vindt in het Kamerlingh Onnes Gebouw aan de Steenschuur, hebben zich tweehonderd wetenschappers en mensen uit de praktijk aangemeld. Zij zijn afkomstig vanuit de hele wereld.

“Een van de directe redenen om dit congres in Nederland te houden, is de uitspraak van de rechter in de Urgenda-zaak. Dat pakte positief uit. Op basis van die uitspraak kan je namelijk concluderen dat de rechter bereid is om te zorgen voor een positieve maatschappelijke verandering. Het is wel heel toevallig dat we onlangs een uitspraak hebben gehad van het Hooggerechtshof in de Verenigde Staten in een geheel andere richting”, aldus Boone.

Afloop
“Wat ik hoop, is dat we in het maatschappelijke debat over de rol van rechters enige gemoedsrust kunnen aanbrengen. Er zijn heel veel mensen die wantrouwend kijken naar de rechter. Maar als ik zie wat rechters doen, dan is dat een technische aangelegenheid. Rechters zijn onafhankelijk en maken gebruik van juridische technieken om vragen te beantwoorden die hem worden voorgelegd”, aldus Castermans.

De discussiepunten, de vragen en de antwoorden die op het congres aanbod komen, worden aan het eind gebundeld en voorgelegd aan vier rechters van naam en faam. Castermans: “We zullen vervolgens proberen om een gemeenschappelijke boodschap te formuleren aan de politiek. Doel hiervan is om ervoor te zorgen dat het werk van rechters makkelijker wordt en dat er meer begrip komt voor de uitspraken van rechters.”

Leiden Maatschappij Politiek