Spanning stijgt bij LUMC: wat zijn de gevolgen als kinderhartchirurgie verdwijnt

Het heeft meer dan een half jaar geduurd, maar dinsdag is het dan zover. Het onderzoek van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) naar de concentratie van de kinderhartchirurgie in Nederland wordt openbaar. Dat betekent dat duidelijk wordt wat de gevolgen zijn voor het LUMC als daar geen kinderen meer geholpen mogen worden aan een aangeboren hartafwijking.

Vlak voor kerst vorig jaar barstte de bom op het LUMC. Toenmalig gezondheidsminister Hugo de Jonge belde. “De kinderhartchirurgie gaat naar Utrecht en Rotterdam en jullie mogen het niet meer doen”, was de mededeling. Kort na het telefoontje kwam er een ronkend persbericht van het ministerie en leek er een eind gekomen aan een discussie die al sinds de jaren 90 van de vorige eeuw woedde.

Maar het besluit bleek al snel minder duidelijk dan het er op het eerste gezicht uitzag. De Tweede Kamer voelde zich overvallen en eiste een debat met de minister. Er was ondertussen een nieuw kabinet aangetreden. Minister De Jonge was exit op gezondheidszorg en zijn opvolger was Ernst Kuipers die overkwam van het Erasmus MC.

Rol Kuipers
Kuipers liet voor het Kamerdebat al weten dat hij de beslissing van zijn voorganger overeind hield. Dat was opmerkelijk omdat Kuipers zelf aan de basis van een heel ander plan had gestaan als voorman van het Erasmus MC. Toen wilde hij dolgraag de kinderhartchirurgie concentreren in Rotterdam, Amsterdam-Leiden en Groningen. Als minister wilde hij dat niet meer.

Toen hij over die draai vragen kreeg in de Tweede Kamer was zijn antwoord duidelijk: ik ben nu minister en geen voorman meer van het Erasmus MC. Aan het besluit om de kinderhartchirurgie te concentreren in twee centra, zijn decennia lang gesprekken vooraf gegaan. Ook werden veel rapporten opgesteld. Maar, zo moest Kuipers toegeven, de uiteindelijke besluitvorming van zijn voorganger liet te wensen over. Daarom gelastte hij een extra onderzoek. Dat werd gedaan door de NZa en dat rapport wordt dinsdag openbaar.

Nederland heeft zeven universitair medische centra: UMC Maastricht, Erasmus MC Rotterdam, LUMC Leiden, Amsterdam UMC (twee locaties), UMC Utrecht, Radboud in Nijmegen, UMC Groningen. Maastricht doet nauwelijks gecompliceerde hartingrepen omdat patiënten liever naar België of Duitsland gaan. Blijven over: Erasmus, LUMC, Amsterdam, Radboud, Groningen en Utrecht. Dat was te veel, vond de onafhankelijke commissie Lie in 2008. Die stelde voor om Erasmus, Groningen en Amsterdam open te houden. Hierop kwamen verschillende samenwerkingen tot stand. LUMC ging intensief samenwerken met Amsterdam (alle kinderen worden in het LUMC geholpen en de volwassenen in Amsterdam), Radboud ging samenwerken met UMC Utrecht. Hierdoor ging de geplande sluiting van Utrecht en Radboud niet door in 2012. Maar Radboud uit Nijmegen zag in 2015 meer heil in een samenwerking met het Erasmus. Utrecht stond alleen en Groningen ook. Die twee ziekenhuizen gingen vervolgens eveneens samenwerken, tot Groningen aanhaakte bij een plan voor samenwerking tussen het Erasmus en Leiden/Amsterdam. Dit plan heet DC3 en werd afgelopen zomer aangeboden aan het ministerie. Het is door Ernst Kuipers nu naar de prullenmand verwezen omdat het niet zou voldoen aan de criteria die het ministerie stelt.

Geconcentreerd
De discussie over het aantal centra waar zeer ingewikkelde operaties op kinderen met een aangeboren hartafwijking worden gedaan woedt al jaren. Een eerste rapport stamt al uit 1992. In 2008 verschijnt een rapport van de Commissie Lie hierover en vorig jaar was er nog eentje van de commissie Bartelds. De conclusies zijn eigenlijk allemaal gelijk: er moet worden geconcentreerd. Maar dan is de vraag: terug naar drie centra of terug naar twee. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd adviseert de minister om van vier centra terug te gaan naar twee, en De Jonge neemt dat advies over.

In aanloop naar dat besluit wordt het in eerste instantie aan de Universitair Medische Centra zelf overgelaten. Kom maar met een plan dus. Die plannen kwamen en gingen en waren geen van alle toereikend. Bovendien ontstond er veel argwaan en animositeit. Met andere woorden: de centra gunden elkaar bijna het licht in de ogen niet. Ook in het Kamerdebat begin vorig jaar bleef dit zo. Dat was voor het CDA en andere partijen de reden om zelfs te spreken over moddergooien.

Handtekeningen
De patiëntenverenigingen roerden zich ook. Ook zij zijn van mening dat de situatie zoals die was ontstaan eigenlijk schandalig was. Het zou voorkomen dat artsen kinderen niet naar een ander centrum doorverwijzen omdat ze de behandeling zelf willen doen omdat dat goed is voor het imago van het hartcentrum. Het belang van het kind staat in die discussie niet voorop, zeggen zij.

De centra zelf ontkennen dat. Na het bekend worden van de keuze van De Jonge om Groningen en Leiden/Amsterdam te laten afvallen worden zelfs handtekeningenacties opgezet. Vooral het UMC in Groningen haalt in korte tijd een paar honderdduizend handtekeningen binnen. Het LUMC zo’n 70.000. Die werden voorafgaand aan het debat aangeboden aan de Kamercommissie van Volksgezondheid.

Onderzoek
De Tweede Kamer krijgt het rapport dinsdag in de digitale brievenbus. Daar zit dan ook een briefje van minister Kuipers bij. Maar dat betekent niet dat hij dan ook direct zegt welke centra mogen openblijven en welke moeten sluiten. Dat besluit wordt pas ergens begin volgend jaar bekend. Vervolgens is er ook nog een debat met de Kamer.

Wat wel duidelijk wordt, zijn de gevolgen voor de ziekenhuizen als ze hun specialisme moeten laten gaan. Het LUMC heeft eerder gezegd dat de hele kindergeneeskunde voor Leiden en de regio in gevaar komt als de hoogcomplexe en gespecialiseerde kinderhartchirurgie verdwijnt. Dat heeft te maken met een speciale kinder-IC en het verdwijnen van allerlei apparatuur en specialismen. Ook zou het universitair onderzoek gevaar lopen. Dat is allemaal onderzocht en staat in het rapport.

Consequenties
Het rapport dat dinsdag openbaar wordt laat in ieder geval zien wat de gevolgen zijn voor een ziekenhuis als er bepaalde keuzes worden gemaakt. Valt de kinderhartchirurgie af? Wat zijn dan de consequenties voor de zorg in een ziekenhuis, voor de stad waar het staat, voor de regio en voor de kinderen.

Op basis van die onderzoeksresultaten gaat er gediscussieerd worden, en dan wordt begin volgend jaar alsnog een keuze gemaakt. Dan wordt duidelijk of minister Ernst Kuipers blijft bij de keuze van zijn voorganger, of dat hij toch een draai maakt en kiest voor andere centra. Maar zoals de vlag er nu bijhangt zal er sowieso een keuze gemaakt worden voor twee UMC’s die in de toekomst de kinderhartchirurgie mogen blijven doen. En dus vallen er ook centra af.

Leiden Maatschappij Politiek Sluiting kinderhartchirurgie LUMC