Deel dit bericht!  

Hoe de Garenmarkt een stukje straat verloor aan het Kruytschip

Het groene Garenmarktplein wordt deze week feestelijk geopend. Niet dat het vernieuwde plein al helemaal af is, maar goed genoeg om alvast een bescheiden feestje te bouwen. Auto’s hebben plaatsgemaakt voor gras en naast het plein is een wandelpaadje met bankjes gecreëerd onder de lindebomen. De enige onmin betreft nog de naamgeving van een stukje straat.

Er is stukje bij beetje wat aan de Garenmarkt gerommeld en zo is verwarring ontstaan over wat er allemaal onder die naam valt. Onder andere omdat er door sloop een plein ontstond dat – onterecht – dezelfde naam kreeg als de naastliggende straat en omdat een voormalig museumgebouw een eigen straatnaam kreeg nadat het was omgebouwd tot appartementencomplex. Wat er nu toe leidt dat een klein stukje straat drie naambordjes naast elkaar krijgt.

De verwarring begint vaak al bij de naam Garenmarkt, die eerder geassocieerd wordt met een plein dan met een straat. Maar de ‘garenmarkt’ werd van oudsher in Leiden niet op een plein gehouden maar in een brede straat. Eerst op de Breestraat en sinds 1632 op de Garenmarkt. De Garenmarkt loopt van Hoefstraat naar Steenschuur en wordt gemarkeerd door een rij hoge lindebomen en was tot ver in de twintigste eeuw aan weerszijden bebouwd.

Ontploffing Kruitschip
In de loop der tijd heeft de Garenmarkt her en der een ander aanzien gekregen. Bijvoorbeeld toen in 1807 een kruitschip tot ontploffing kwam tegenover de plek waar nu het Van der Werfpark ligt. Een flinke klap die talloze panden in de naaste omgeving deed instorten. Zo ook een aantal panden aan de Garenmarkt tussen de Raamsteeg en de Steenschuur. Eind negentiende eeuw werd daar de meisjes-HBS gebouwd en dat pand kreeg het adres Garenmarkt 1a. Daarnaast verrees een pand voor een deel van het Natuurhistorisch Museum dat in de Raamsteeg gevestigd was. Het Rijksmuseum van Geologie en Mineralogie kreeg een zelfstandige status en een eigen pand: Garenmarkt 1b.

Dat laatste pand werd rond het jaar 2000 verbouwd tot een dertigtal luxe appartementen. En daar is toen een draai gemaakt. Het appartementencomplex kreeg de naam Kruytschip, als verwijzing naar de ramp van toen bijna 200 jaar geleden. Maar ook de adressen van de appartementen werden herbenoemd. Het pand kreeg een eigen straatnaam: Kruitschip. De appartementen kregen de nummers 1 tot en met 30 en een eigen postcode. Het oude Garenmarkt 1b was niet meer.

Het aangrenzende plein lijkt er al eeuwen te liggen, maar was tot zeer recente datum bebouwd. Sinds 1840 stond er ook de wolfabriek van de familie Le Poole. Deze bebouwing werd eind jaren zestig gesloopt en zo ontstond min of meer toevallig de fameuze parkeerplaats en het plein waarop langzamerhand meer en meer evenementen werden georganiseerd en die vaak ook werd aangeduid als Garenmarkt.

Ondergrondse parkeergarage
Voortschrijdend inzicht gaf zo’n vijftien jaar later de aanzet tot een totaal ander plein. De auto’s zouden ondergronds gaan in een ellipsvormige parkeergarage en bovenop een plein. Groen, maar nog steeds geschikt voor een aantal evenementen zoals Minikoraal, Pleintaptoe en wellicht ook Leiden Culinair. Dat ging niet zonder slag of stoot, want in eerste instantie waren er nog steeds parkeerplaatsen bovengronds ingepland. Maar (buurt)bewoners lobbyden succesvol voor een andere inrichting zonder parkeerplaatsen. Zij toonden aan hoe mooi het plein zou kunnen worden als er niet op zou worden geparkeerd.

Maar hoe zit het nu met de straatnamen? Het plein heeft in de volksmond allang de naam Garenmarkt gekregen en dat is in 1997 ook officieel bekrachtigd door het Leidse stadsbestuur. Maar dat zit een aantal bewoners van de Garenmarkt niet helemaal lekker. De Garenmarkt is een straat en geen plein. Bovendien schept het maar verwarring. Ze trekken aan de bel en houden een enquête onder buurtbewoners en de rest van Leiden. De uitkomst van die enquête laat zien dat de meerderheid de voorkeur heeft voor Garenmarktplein. Uiteindelijk wordt door de stratencommissie ook gekozen voor de naam Garenmarktplein.

Van Garenmarkt naar Kruitschip
Maar dan is er nog dat geval Kruytschip en het pand ernaast, want de voormalige meisjes-HBS staat ook op het punt een andere bestemming te krijgen. Waarschijnlijk komen daar ook appartementen. En daarom is besloten om ook het pand dat nu nog Garenmarkt 1a is de straatnaam Kruitschip te geven. Dus wat vroeger Garenmarkt 1a en 1b was, heeft nu als straatnaam Kruitschip. Zo verliest de Garenmarkt weer een stuk terrein.

Verslaggeefster Gerry van Bakel in gesprek met Sonja Wagemans over naamgeving Garenmarkt.

Het nieuwbakken straatje Kruitschip ziet er na de herinrichting niet echt uit als een straat, meer een brede stoep. Maar op zich is dat geen unicum. Er zijn wel meer van dergelijke straten in Leiden. Bij de groenstrook met lindebomen en bankjes begint dan weer de Garenmarkt die ook de doorlopende straat omvat. En wie van de straat de stoep naar het plein opstapt staat op het Garenmarktplein. Hoeveel namen kan een stukje stad hebben.

Bezwaarmakers zijn bang dat het vooral onduidelijkheid schept voor bezoekers, gasten, post- en pakketbezorging en ook bewoners. Maar misschien is het wel meer een beetje verdriet om het verlies van een stukje straat. Zeker nu het geheel zo mooi is geworden.

En zo mooi wil bewoner Huub Frencken het plein graag ook houden. Samen met de andere omwonenden heeft hij eerst jarenlang gestreden voor een mooi, groen plein en hij blijft betrokken. Bijvoorbeeld over hoe de buurt kan meehelpen aan het onderhoud van het plein. “De gemeente doet het grote werk en wij lopen geregeld een rondje om bijvoorbeeld wat rommel op te ruimen.” Frencken zit ook met de gemeente om de tafel over het soort evenementen dat in de toekomst op het Garenmarktplein mag plaatsvinden. “Kleine evenementen zijn prima en horen bij de stad. Maar geen grote oplopen.”

Verslaggeefster Gerry van Bakel in gesprek met Huub Frencken over de volgende fase van het Garenmarktplein.

Feestelijke opening
Woensdag 15 juli gaan ’s avonds de lichtjes aan op het Garenmarktplein. Wellicht zijn alle straten rondom het Garenmarktplein dan nog niet bestraat. Het stukje Levendaal dat onder ander voor de synagoge loopt is nog niet helemaal klaar en ook rondom het toegangsgebouw naar de garage ontbreken nog wat klinkers. Ook de bloemperken aan de Levendaal en onder de lindebomen moeten nog beplant worden. Maar een kniesoor die daar op let.